Nguyên tắc cho vay trực tiếp từ nguồn vốn của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa được thực hiện như thế nào? Điều kiện vay vốn được quy định ra sao?
Luật sư cho tôi hỏi: Hiện nay, nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa đang tìm kiếm nguồn vốn ưu đãi để mở rộng sản xuất, đổi mới công nghệ. Tôi được biết Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa có chính sách cho vay trực tiếp để hỗ trợ các doanh nghiệp đủ điều kiện. Tuy nhiên, tôi chưa rõ việc cho vay trực tiếp từ nguồn vốn của Quỹ được thực hiện theo nguyên tắc nào?Cũng như doanh nghiệp cần đáp ứng những điều kiện cụ thể gì để được vay vốn?Mong luật sư giải đáp giúp tôi, xin cảm ơn.
MỤC LỤC
2. Điều kiện vay vốn được quy định ra sao?
Trả lời:
1. Nguyên tắc cho vay trực tiếp từ nguồn vốn của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa được thực hiện như thế nào?
Trong quá trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, một lực lượng quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa đóng vai trò là công cụ tài chính hữu hiệu của Nhà nước. Một trong những hoạt động trọng tâm của Quỹ là cho vay trực tiếp nhằm cung cấp nguồn vốn ưu đãi giúp các doanh nghiệp mở rộng sản xuất, đổi mới công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh. Để đảm bảo việc sử dụng vốn hiệu quả, đúng mục đích và an toàn, Điều 15 Nghị định số 39/2019/NĐ-CP ngày 10/5/2019 của Chính phủ về tổ chức và hoạt động của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 39/2019/NĐ-CP”) được bổ sung bởi Nghị định số 45/2024/NĐ-CP ngày 26/4/2024 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 39/2019/NĐ-CP (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 45/2024/NĐ-CP”) đã nêu rõ nguyên tắc khi cho vay trực tiếp từ nguồn vốn của Quỹ như sau:
“Điều 15. Nguyên tắc cho vay trực tiếp
1. Hoạt động cho vay của Quỹ được thực hiện theo thỏa thuận giữa Quỹ và doanh nghiệp nhỏ và vừa, phù hợp với quy định tại Nghị định này.
2. Doanh nghiệp nhỏ và vừa vay vốn của Quỹ phải đảm bảo sử dụng vốn vay đúng mục đích, hoàn trả nợ gốc và lãi tiền vay đầy đủ, đúng thời hạn đã thỏa thuận với Quỹ.
3. Đồng tiền cho vay, trả nợ là đồng Việt Nam.
4. Doanh nghiệp nhỏ và vừa vay vốn của Quỹ đã hoàn trả hết nợ gốc và lãi tiền vay đầy đủ, đúng thời hạn đã thỏa thuận (trừ trường hợp bất khả kháng) thì được Quỹ tiếp tục xem xét cho vay.”
Theo đó, có 04 nguyên tắc chính trong hoạt động cho vay trực tiếp nói trên:
- Thứ nhất, hoạt động cho vay của Quỹ được thực hiện theo thỏa thuận giữa Quỹ với doanh nghiệp nhỏ và vừa, phải phù hợp với Nghị định số 39/2019/NĐ-CP.
Điều này có nghĩa rằng, việc cho vay không mang tính áp đặt hành chính mà được thực hiện trên cơ sở tự nguyện, bình đẳng và tuân thủ khung pháp lý hiện hành. Quỹ và doanh nghiệp cùng thỏa thuận các điều khoản về mục đích vay, thời hạn, mức lãi suất, phương thức trả nợ,... Điều này nhằm đảm bảo tính linh hoạt và minh bạch trong quan hệ tín dụng, giúp doanh nghiệp được tiếp cận vốn một cách chủ động, đồng thời Quỹ có cơ sở pháp lý vững chắc để quản lý, giám sát và thu hồi vốn đúng quy định.
- Thứ hai, doanh nghiệp nhỏ và vừa vay vốn của Quỹ phải đảm bảo sử dụng vốn vay đúng mục đích, hoàn trả nợ gốc và lãi tiền vay đầy đủ, đúng thời hạn đã thỏa thuận với Quỹ.
Đây là nguyên tắc mang tính kỷ luật tài chính, nhằm bảo đảm rằng nguồn vốn Nhà nước được sử dụng hiệu quả, không bị lạm dụng hay thất thoát. Việc yêu cầu doanh nghiệp hoàn trả cả gốc và lãi đúng hạn thể hiện trách nhiệm tài chính và cam kết của doanh nghiệp trong hợp tác với Quỹ, đồng thời giúp Quỹ duy trì được nguồn vốn luân chuyển để tiếp tục hỗ trợ các doanh nghiệp khác.
- Thứ ba, đồng tiền cho vay, trả nợ là đồng Việt Nam.
Việc quy định sử dụng đồng Việt Nam làm đơn vị tiền tệ trong toàn bộ quá trình vay và trả nợ nhằm đảm bảo tính thống nhất, minh bạch và thuận tiện trong quản lý tài chính. Đồng thời, quy định này giúp hạn chế rủi ro tỷ giá, bảo đảm an toàn cho cả bên cho vay và bên vay, phù hợp với chính sách quản lý tiền tệ quốc gia. Không những vậy, mà còn góp phần ổn định thị trường tài chính trong nước, khẳng định vai trò của đồng Việt Nam trong các giao dịch tài chính của Nhà nước.
- Thứ tư, trừ trường hợp bất khả kháng, doanh nghiệp nhỏ và vừa vay vốn của Quỹ đã hoàn trả hết nợ gốc và lãi tiền vay đầy đủ, đúng thời hạn đã thỏa thuận thì mới được Quỹ tiếp tục xem xét cho vay.
Quy định này thể hiện tính khuyến khích và hỗ trợ lâu dài của Quỹ đối với những doanh nghiệp có ý thức tài chính tốt và uy tín cao. Việc được tiếp tục xem xét cho vay là sự ghi nhận nỗ lực của doanh nghiệp trong việc tuân thủ nghĩa vụ trả nợ, tạo động lực để họ tiếp tục phát triển sản xuất, kinh doanh.
Có thể thấy, điều khoản trên là cơ sở pháp lý quan trọng nhằm bảo đảm hoạt động cho vay của Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa được thực hiện công bằng, minh bạch, hiệu quả và đúng mục đích. Mỗi nguyên tắc đều mang ý nghĩa thiết thực, vừa bảo vệ quyền lợi của Nhà nước, vừa tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn ưu đãi. Qua đó, cơ chế cho vay trực tiếp không chỉ hỗ trợ tài chính mà còn góp phần thúc đẩy doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển bền vững, đóng góp tích cực vào sự nghiệp phát triển kinh tế, xã hội của đất nước.
2. Điều kiện vay vốn được quy định ra sao?
Trong quá trình hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, đặc biệt là những doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, tham gia cụm liên kết ngành hay chuỗi giá trị, việc tạo điều kiện tiếp cận vốn là yếu tố then chốt giúp họ mở rộng quy mô, đổi mới công nghệ và gia tăng năng lực cạnh tranh. Tuy nhiên, để đảm bảo việc sử dụng vốn hiệu quả, đúng mục đích và giảm thiểu rủi ro tín dụng, Nhà nước đã đặt ra những điều kiện cụ thể khi vay vốn từ Quỹ Phát triển doanh nghiệp nhỏ và vừa. Các điều kiện này được ghi nhận tại Điều 16 Nghị định số 39/2019/NĐ-CP được sửa đổi bởi Nghị định số 45/2024/NĐ-CP như sau:
“Điều 16. Điều kiện vay vốn
1. Doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo được vay vốn của Quỹ khi đáp ứng các điều kiện sau:
a) Đáp ứng tiêu chí doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo theo quy định tại Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa và các văn bản hướng dẫn thi hành;
b) Có dự án, phương án sản xuất, kinh doanh khả thi và đảm bảo phù hợp với tiêu chí xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo;
c) Đảm bảo nguồn vốn chủ sở hữu tham gia dự án, phương án sản xuất, kinh doanh tối thiểu 20% tổng vốn đầu tư để thực hiện dự án, phương án sản xuất, kinh doanh và phải đảm bảo đủ nguồn vốn để thực hiện dự án, phương án sản xuất, kinh doanh;
d) Đáp ứng các quy định về bảo đảm tiền vay theo quy định tại Nghị định này.
2. Doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành được vay vốn của Quỹ khi đáp ứng các điều kiện sau:
a) Tham gia cụm liên kết ngành theo quy định tại Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa và các văn bản hướng dẫn thi hành;
b) Có dự án, phương án sản xuất, kinh doanh khả thi trong ngành, lĩnh vực của cụm liên kết ngành;
c) Đáp ứng quy định tại điểm c, điểm d khoản 1 Điều này.
3. Doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị được vay vốn của Quỹ khi đáp ứng các điều kiện sau:
a) Tham gia chuỗi giá trị theo quy định tại Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa và các văn bản hướng dẫn thi hành;
b) Có dự án, phương án sản xuất, kinh doanh khả thi và có sản phẩm thuộc chuỗi giá trị;
c) Đáp ứng quy định tại điểm c, điểm d khoản 1 Điều này.”
Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo được vay vốn của Quỹ khi đáp ứng các điều kiện sau:
- Đáp ứng tiêu chí doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo theo Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa và các văn bản hướng dẫn thi hành. Điều kiện này đảm bảo rằng chỉ những doanh nghiệp thực sự có yếu tố sáng tạo, đổi mới công nghệ và tiềm năng phát triển mới được tiếp cận vốn, từ đó tập trung nguồn lực vào những đơn vị có năng lực tạo giá trị mới cho nền kinh tế.
- Có dự án, phương án sản xuất, kinh doanh khả thi và đảm bảo phù hợp với tiêu chí xác định doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, thể hiện sự kết hợp giữa sáng tạo và tính thực tiễn, đảm bảo rằng nguồn vốn của Quỹ được đầu tư vào những ý tưởng có thể triển khai hiệu quả, giảm thiểu rủi ro và mang lại lợi ích thiết thực cho doanh nghiệp cũng như nền kinh tế.
- Đảm bảo nguồn vốn chủ sở hữu tham gia dự án, phương án sản xuất, kinh doanh tối thiểu 20% tổng vốn đầu tư để thực hiện dự án, phương án sản xuất, kinh doanh và phải đảm bảo đủ nguồn vốn để thực hiện dự án, phương án sản xuất, kinh doanh;
- Đáp ứng các quy định về bảo đảm tiền vay theo Nghị định số 39/2019/NĐ-CP, củng cố cơ chế bảo vệ an toàn cho nguồn vốn Nhà nước, đảm bảo việc vay vốn có cơ sở pháp lý và khả năng thu hồi vốn khi có rủi ro phát sinh.
Đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia cụm liên kết ngành được vay vốn của Quỹ khi đáp ứng các điều kiện sau:
- Tham gia cụm liên kết ngành theo Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa và các văn bản hướng dẫn thi hành;
- Có dự án, phương án sản xuất, kinh doanh khả thi trong ngành, lĩnh vực của cụm liên kết ngành;
- Đáp ứng điều kiện tại điểm c, điểm d khoản 1 Điều 16 Nghị định số 39/2019/NĐ-CP.
Những điều kiện vay vốn đối với doanh nghiệp trong cụm liên kết ngành có ý nghĩa khuyến khích hợp tác và liên kết phát triển theo chiều sâu. Khi chỉ những doanh nghiệp có dự án khả thi, hoạt động trong đúng lĩnh vực của cụm và đáp ứng tiêu chí tài chính mới được vay vốn, Quỹ đã góp phần thúc đẩy sự gắn kết giữa các doanh nghiệp cùng ngành, tạo nên chuỗi sản xuất đồng bộ và nâng cao năng lực cạnh tranh chung.
Còn đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa tham gia chuỗi giá trị được vay vốn của Quỹ chỉ khi đáp ứng các điều kiện sau:
- Tham gia chuỗi giá trị theo Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa và các văn bản hướng dẫn thi hành;
- Có dự án, phương án sản xuất, kinh doanh khả thi và có sản phẩm thuộc chuỗi giá trị;
- Đáp ứng quy định tại điểm c, điểm d khoản 1 Điều 16 Nghị định số 39/2019/NĐ-CP.
Việc đặt ra điều kiện vay vốn cho doanh nghiệp tham gia chuỗi giá trị thể hiện tầm nhìn chiến lược trong chính sách hỗ trợ doanh nghiệp của Nhà nước. Các yêu cầu về tính khả thi của dự án, sự phù hợp với chuỗi giá trị và bảo đảm tài chính giúp định hướng doanh nghiệp hoạt động gắn kết theo chuỗi, nâng cao giá trị gia tăng của sản phẩm và dịch vụ. Không chỉ hỗ trợ riêng lẻ từng doanh nghiệp, quy định này còn thúc đẩy sự hình thành và phát triển của các chuỗi cung ứng nội địa vững mạnh, giảm phụ thuộc vào nguồn ngoại nhập và tăng sức cạnh tranh của hàng hóa Việt Nam trên thị trường quốc tế. Qua đó, Quỹ trở thành công cụ hỗ trợ phát triển chuỗi giá trị quốc gia, góp phần quan trọng vào mục tiêu hiện đại hóa nền kinh tế.
Như vậy, điều luật trên đã xây dựng một khung tiêu chuẩn toàn diện, minh bạch và chặt chẽ. Những nội dung này không chỉ giúp sàng lọc đúng đối tượng cần hỗ trợ mà còn bảo đảm tính khả thi, hiệu quả và an toàn của hoạt động tín dụng. Qua đó, Quỹ không chỉ đóng vai trò là “nguồn vốn mồi” giúp doanh nghiệp phát triển, mà còn là động lực lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo, hợp tác và phát triển bền vững trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.
Trân trọng./.
