Nội dung chi từ nguồn đóng góp tự nguyện của các tổ chức để khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Vào cuối năm, khu vực nơi tôi sinh sống chịu ảnh hưởng nặng nề bởi một cơn bão lớn khiến nhiều gia đình mất nhà cửa và tài sản. Một số doanh nghiệp trên địa bàn đã cùng nhau thành lập tổ chức vận động quyên góp để hỗ trợ người dân khắc phục hậu quả. Sau khi tiếp nhận được một khoản tiền đáng kể, tổ chức của chúng tôi dự kiến sẽ dùng nguồn đóng góp này không chỉ để hỗ trợ xây lại nhà cửa mà còn chi cho việc tổ chức các chương trình truyền thông, tri ân nhà tài trợ và hỗ trợ các hoạt động cộng đồng khác.Vậy nội dung chi từ nguồn đóng góp tự nguyện của các tổ chức nhằm khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước được quy định cụ thể như thế nào và các khoản chi nào được coi là hợp lệ? Rất mong được luật sư tư vấn.
MỤC LỤC
Trả lời:
1. Thời gian vận động, tiếp nhận và phân phối các khoản đóng góp tự nguyện của các tổ chức để khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước được quy định như thế nào?
Thời gian vận động, tiếp nhận và phân phối các khoản đóng góp tự nguyện của các tổ chức để khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước được quy định tại Điều 8 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP ngày 27/10/2021 về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 93/2019/NĐ-CP”) và mục 3 Phần II Hướng dẫn số 95/HD-MTTW-BTT ngày 04/01/2023 của Ban Thường trực Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Namvề việc thực hiện một số nội dung Nghị định số 93/2021/NĐ-CP có nội dung như sau:
“Điều 8. Thời gian vận động, tiếp nhận và phân phối
1. Cuộc vận động được phát động ngay sau khi thiên tai, dịch bệnh, sự cố xảy ra, gây thiệt hại về người, tài sản hoặc ảnh hưởng tới đời sống của Nhân dân.
2. Tùy theo diễn biến, yêu cầu thực tế khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, sự cố, các tổ chức, cơ quan, đơn vị vận động đóng góp tự nguyện quy định tại Điều 6 Nghị định này quyết định thời gian tiếp nhận các khoản đóng góp tự nguyện để khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, sự cố nhưng không quá 90 ngày, kể từ ngày bắt đầu phát động cuộc vận động (trừ trường hợp thực hiện theo cam kết với tổ chức, cá nhân đóng góp). Trường hợp cần thiết, Ban Vận động từ cấp tỉnh trở lên có thể quyết định kéo dài thời gian tiếp nhận các khoản đóng góp tự nguyện.
3. Thời gian phân phối được thực hiện ngay trong quá trình vận động, tiếp nhận và kết thúc chậm nhất không quá 20 ngày (trừ trường hợp thực hiện theo cam kết với tổ chức, cá nhân đóng góp), kể từ ngày kết thúc thời gian tiếp nhận.”
Và
“3. Việc kéo dài thời gian vận động, tiếp nhận và phân phối (Điều 8)
- Tùy theo diễn biến, yêu cầu thực tế khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, sự cố, thời gian tiếp nhận ủng hộ không quá 90 ngày, trong trường hợp cần thiết, Ban Vận động cứu trợ từ cấp tỉnh trở lên quyết định kéo dài thời gian tiếp nhận khi:
+ Xảy ra dịch bệnh: Sau 90 ngày tình hình dịch bệnh vẫn diễn biến phức tạp, chưa kết thúc, phải tiếp tục kéo dài thời gian phòng, chống, khắc phục hậu quả;
+ Xảy ra thiên tai hoặc sự cố nghiêm trọng: Sau 90 ngày vẫn chưa khắc phục được cơ bản hậu quả, đời sống nhân dân chưa ổn định trở lại bình thường.
- Việc kéo dài thời gian vận động phải có Quyết định hoặc thông báo chính thức bằng văn bản của Ban Vận động được đăng tải trên phương tiện thông tin đại chúng.”
Quy định về thời gian vận động, tiếp nhận và phân phối các khoản đóng góp tự nguyện nhằm khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước thể hiện rõ nguyên tắc quản lý chặt chẽ và đảm bảo tính minh bạch trong hoạt động nhân đạo. Pháp luật yêu cầu các cuộc vận động phải được phát động ngay sau khi xảy ra sự kiện gây thiệt hại để kịp thời huy động nguồn lực xã hội, hỗ trợ người dân trong giai đoạn cấp bách. Tuy nhiên, để tránh tình trạng vận động kéo dài, gây khó khăn trong công tác tổng kết và phân phối, thời gian tiếp nhận đóng góp được giới hạn tối đa là 90 ngày kể từ ngày phát động.
Quy định này vừa bảo đảm tính khẩn trương của hoạt động cứu trợ, vừa giúp cơ quan, tổ chức chủ trì kiểm soát tốt dòng tiền và hàng hóa đóng góp. Bên cạnh đó, pháp luật vẫn dự liệu những trường hợp đặc biệt như dịch bệnh kéo dài hoặc thiên tai nghiêm trọng, cho phép Ban Vận động cấp tỉnh trở lên được quyết định kéo dài thời gian tiếp nhận. Việc gia hạn phải có văn bản chính thức và công khai trên các phương tiện thông tin đại chúng, nhằm duy trì tính công khai, minh bạch và tránh lạm dụng danh nghĩa thiện nguyện để trục lợi.
Như vậy, quy định về thời gian vận động, tiếp nhận và phân phối nguồn đóng góp tự nguyện không chỉ bảo đảm tính linh hoạt phù hợp với tình hình thực tế mà còn thể hiện tinh thần trách nhiệm và chuẩn mực quản trị trong công tác thiện nguyện. Sự giới hạn thời gian và yêu cầu công khai khi kéo dài hoạt động là cơ chế kiểm soát cần thiết, giúp giữ gìn niềm tin của cộng đồng vào các chương trình hỗ trợ nhân đạo và khẳng định vai trò của pháp luật trong việc điều tiết, hướng dẫn các hoạt động thiện nguyện diễn ra đúng mục đích, đúng đối tượng và hiệu quả xã hội cao nhất.
2. Nội dung chi từ nguồn đóng góp tự nguyện của các tổ chức để khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước được quy định như thế nào?
Nội dung chi từ nguồn đóng góp tự nguyện của các tổ chức để khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước được quy định tại Điều 11 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP quy định như sau:
“Điều 11. Nội dung chi từ nguồn đóng góp tự nguyện
1. Nguồn đóng góp tự nguyện không có điều kiện, địa chỉ cụ thể được chi theo các nội dung sau:
a) Hỗ trợ cho người bị thương nặng, gia đình có người mất tích do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; chi phí mai táng cho gia đình có người chết do thiên tai, dịch bệnh, sự cố;
b) Hỗ trợ lương thực, thực phẩm, nước uống, thuốc chữa bệnh và nhu yếu phẩm thiết yếu khác cho người dân, hộ gia đình bị khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố;
c) Hỗ trợ hộ gia đình sửa chữa, xây dựng lại nhà ở bị đổ, sập, trôi, cháy hoàn toàn, sửa chữa nhà ở bị hư hỏng nặng; hộ phải di dời nhà ở khẩn cấp do nguy cơ từ thiên tai, sự cố để ổn định đời sống của người dân;
d) Hỗ trợ di chuyển người dân ra khỏi vùng xảy ra thiên tai, dịch bệnh, sự cố;
đ) Dựng các lán trại tạm thời cho người dân do phải di dời hoặc bị mất nhà ở;
e) Vệ sinh môi trường, phòng chống bệnh truyền nhiễm ở khu vực bị tác động bởi thiên tai, dịch bệnh, sự cố;
g) Hỗ trợ mua sắm trang thiết bị, vật tư y tế, hàng hóa cần thiết để phòng, chống dịch bệnh;
h) Hỗ trợ giống cây trồng, vật nuôi, thủy sản, vật tư, trang thiết bị, nhiên liệu thiết yếu; công cụ, phương tiện sản xuất bị mất, hư hỏng nặng do thiên tai, sự cố gây ra để phục hồi sản xuất và hỗ trợ cải tạo diện tích đất sản xuất nông nông nghiệp bị xói mòn, bồi lấp;
i) Hỗ trợ sửa chữa, khôi phục công trình phòng, chống thiên tai, giao thông, thông tin, thủy lợi, cấp nước sinh hoạt, điện lực, trường học, cơ sở y tế và công trình hạ tầng thiết yếu khác bị thiệt hại;
k) Hỗ trợ tiền ăn và chi phí phục vụ sinh hoạt cho các đối tượng gặp khó khăn do ảnh hưởng của thiên tai, sự cố; các đối tượng phải áp dụng biện pháp cách ly y tế trong thời gian cách ly y tế; người dân gặp khó khăn do phải thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và các khoản hỗ trợ khác do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định.
2. Sau khi đã ưu tiên sử dụng theo các nội dung chi quy định tại khoản 1 Điều này mà kinh phí vận động đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh còn dư, Ủy ban nhân dân thống nhất với Ban Vận động cùng cấp để quyết định thực hiện các chính sách an sinh xã hội tại các địa phương vùng bị thiên tai, dịch bệnh đảm bảo phù hợp với tình hình thực tế của địa phương và mục tiêu của cuộc vận động.
3. Trường hợp khoản đóng góp tự nguyện có địa chỉ cụ thể theo cam kết để sửa chữa, khôi phục, nâng cấp, xây dựng mới công trình hạ tầng thiết yếu và các nội dung khác thì tổ chức, cá nhân đóng góp có trách nhiệm thống nhất với chính quyền địa phương về thiết kế, quy mô, chất lượng, tiến độ sửa chữa, xây dựng công trình và phù hợp với các quy hoạch liên quan theo quy định hiện hành.”
Quy định tại Điều 11 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP đã thiết lập khuôn khổ rõ ràng cho việc sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện của các tổ chức trong hoạt động cứu trợ và khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, sự cố trong nước. Mục tiêu của quy định này là bảo đảm mọi khoản chi đều được thực hiện đúng mục đích, ưu tiên các nhu cầu cấp thiết của người dân và góp phần ổn định đời sống xã hội sau biến cố.
Trước hết, các khoản chi được phép thực hiện tập trung vào việc hỗ trợ trực tiếp người bị ảnh hưởng như chi phí mai táng, hỗ trợ lương thực, thuốc men, nhu yếu phẩm, sửa chữa nhà ở, hoặc hỗ trợ di dời và ổn định nơi ở. Đây là nhóm chi phản ánh tinh thần nhân đạo và khẩn cấp, hướng đến việc giảm thiểu tối đa thiệt hại vật chất và tinh thần cho người dân. Tiếp đó, quy định còn mở rộng sang các nội dung mang tính phục hồi và phòng ngừa lâu dài, như vệ sinh môi trường, mua sắm vật tư y tế, khôi phục sản xuất nông nghiệp, sửa chữa cơ sở hạ tầng thiết yếu. Điều này thể hiện cách tiếp cận toàn diện của Nhà nước: không chỉ cứu trợ trước mắt mà còn phục hồi khả năng tự chủ và tái thiết cộng đồng.
Đáng chú ý, Nghị định còn quy định cơ chế xử lý phần kinh phí còn dư và các khoản đóng góp có địa chỉ cụ thể. Việc giao cho Ủy ban nhân dân phối hợp với Ban vận động quyết định phương án sử dụng cho thấy yêu cầu về sự minh bạch, thống nhất trong quản lý nguồn lực xã hội. Đồng thời, cơ chế này bảo đảm các khoản đóng góp có địa chỉ rõ ràng được sử dụng đúng cam kết, qua đó duy trì niềm tin của cộng đồng và nhà tài trợ.
Quy định về nội dung chi từ nguồn đóng góp tự nguyện thể hiện sự kết hợp giữa tính nhân đạo, trách nhiệm xã hội và nguyên tắc quản lý tài chính công. Mọi khoản chi đều phải hướng tới mục tiêu hỗ trợ thực chất cho người dân bị ảnh hưởng, đồng thời tuân thủ quy trình minh bạch và đúng quy định. Đây không chỉ là cơ sở pháp lý bảo đảm sự công bằng trong hoạt động cứu trợ mà còn là nền tảng củng cố niềm tin của xã hội vào những giá trị tốt đẹp mà hoạt động thiện nguyện mang lại.
Trân trọng./.
