Vụ tranh chấp về việc mua bán hàng hóa (tủ cấp đông) giữa Công ty Volmari Werner của Đức với một công ty trách nhiệm hữu hạn tư nhân của Bỉ xét xử tại Tòa án
1. Các bên tranh chấp
Nguyên đơn là người mua, công ty VOLMARI WERNER, quốc gia Đức.
Bị đơn là người bán, công ty TNHH tư nhân, quốc gia Bỉ.
Cơ quan giải quyết tranh chấp là Tòa án.
2. Diễn biến tranh chấp
Hai bên tranh chấp về thông báo sự thiếu phù hợp của tủ cấp đông sau khi người bán đã sửa chữa. Cụ thể như sau:
- Ngày 16 tháng 6 năm 2004 người mua đã đặt mua hàng từ người bán về việc giao hàng và lắp ráp hai tủ cấp đông với các thiết bị tại tiệm bánh Hamma với tổng số 52.000 euro và trả thành ba lần như sau:
+ 17.300 euro, khi gửi hàng được lập hóa đơn vào ngày 28 tháng 6 năm 2004, phải trả ngày 28 tháng 7 năm 2004;
+ 17.300 euro khi bắt đầu lắp ráp được lập hóa đơn vào ngày 26 tháng 7 năm 2004, phải trả vào ngày 28 tháng 8 năm 2004;
+ 17.400 euro khi lắp ráp xong là hóa đơn cuối cùng trong tranh chấp, phải trả vào ngày 20 tháng 9 năm 2004.
- Đơn đặt hàng đã được gửi với tổng số tiền là 52.000 euro, đã biết số tiền 12.570 euro chỉ cho phần lắp ráp.
- Theo lập luận của mình người mua cho rằng:
+ Thỏa thuận giữa mình và người bán là thỏa thuận quốc tế, theo đó CISG được áp dụng.
+ Đây là thỏa thuận hợp đồng, theo đó Điều 4 của Hiệp ước châu Âu về Luật áp dụng các Hiệp định thì luật pháp Bỉ cũng được áp dụng. Do đó, Bộ luật Dân sự Bỉ liên quan đến ký kết hợp đồng sẽ được áp dụng.
+ Khiếu nại một phần tiền của tổng số tiền hóa đơn là 26.334,55 euro mà người bán yêu cầu liên quan đến tiệm bánh Hamma.
3. Phân tích và phán quyết của Tòa án
Các bên có địa điểm kinh doanh ở các quốc gia khác nhau: Người mua ở Đức và người bán ở Bỉ. Cả hai quốc gia đều là thành viên của CISG (điểm a khoản 1 Điều 1). Không có dấu hiệu nào cho thấy các bên đã loại trừ việc áp dụng CISG (Điều 6). Do đó, CISG được áp dụng đối với tranh chấp này.
Người mua đệ trình rằng sự không phù hợp của hàng hóa đã được thông báo kịp thời, tức là, cả trước khi sửa chữa bởi người bán vào ngày 27 tháng 01 năm 2005 và sau khi sửa chữa thông qua thư của người mua vào ngày 7 tháng 7 năm 2005 và ngày 7 tháng 11 năm 2007.
CISG quy định trách nhiệm người mua phải kiểm tra và thông báo. Mỗi sự không phù hợp người bán phải được biết trong khoảng thời gian hợp lý theo các điều 38 và 39 của CISG. Nếu không, người mua sẽ mất quyền viện dẫn sự không phù hợp này:
- Căn cứ vào khoản 1 Điều 38 CISG, người mua phải kiểm tra hàng hóa hoặc đảm bảo đã có sự kiểm tra hàng hóa trong khoảng thời hợp lý nhất có thể thực hiện được tùy tính huống cụ thể.
- Căn cứ vào khoản 1 Điều 39 CISG, người mua mất quyền dựa vào sự thiếu phù hợp của hàng hóa nếu người mua không thông báo cho người bán thông tin về sự không phù hợp đó trong một thời hạn hợp lý kể từ lúc người mua phát hiện ra sự không phù hợp đó.
Điều 39 CISG cũng có thể áp dụng trong trường hợp sửa chữa khiếm khuyết của hàng hóa. Sau khi người bán sửa chữa, người mua một lần nữa có thể khiếu nại sự không phù hợp của hàng hóa nếu người mua thông báo cho người bán trong một thời gian hợp lý rằng việc sửa chữa đã được tiến hành không đạt yêu cầu. Điều 39 cũng phải áp dụng tương tự trong trường hợp này.
Về mặt này, theo yêu cầu của người mua, vào ngày 27 tháng 01 năm 2005 người bán đã sửa chữa hoàn chỉnh. Việc sửa chữa này đã được xác nhận vào ngày 02 tháng 02 năm 2005 và như vậy không còn tranh chấp.
Người mua không tranh chấp về việc sửa chữa của người bán. Tuy nhiên, trong đệ trình của lên thẩm phán ngày 23 tháng 10 năm 2007, người mua cho rằng trong những lần sửa chữa đó chỉ khắc phục được một trong nhiều sự không phù hợp của hàng hóa. Khi người mua, là thương nhân không phản hồi kịp thời và theo cách thức phù hợp để xác nhận thông báo ngày 02 tháng 02 năm 2005 của người bán, thì có thể khẳng định rằng những sự không phù hợp được thông báo đã được sửa chữa, điều này phải được coi là sự chấp nhận của người mua rằng tất cả các khiếm khuyết của hàng hóa đã được sửa chữa.
Thật vậy, không có gì chứng minh rằng người mua đã thông báo cho người bán về việc sửa chữa trong một thời gian ngắn tính từ ngày 02 tháng 02 năm 2005 (là ngày mà người mua được thông báo rằng các sửa chữa đã thực hiện xong) rằng việc sửa chữa chỉ khắc phục được một trong nhiều khiếm khuyết của hàng hóa như tranh luận của người mua trước thẩm phán. Trong khi người mua nói rằng, đã thông báo cho người bán qua điện thoại, nhưng người bán phủ nhận và người mua không chứng minh được. Do đó, kết luận rằng vào ngày 27 tháng 01 năm 2005, người bán đã sửa chữa tất cả sự không phù hợp do người mua thông báo.
Việc sửa chữa trong thực tế có được hoàn thành hiệu quả hay không cũng không liên quan vì không chứng minh được người mua đã thông báo cho người bán trong một thời gian hợp lý từ khi phát hiện hoặc phải phát hiện ra việc sửa chữa không được tiến hành phù hợp. Như vậy, tòa cho rằng tất cả các sửa chữa được thực hiện vào ngày 27 tháng 01 năm 2005.
Ngày 31 tháng 5 năm 2005, tiệm bánh Hamma đã thông báo cho người mua về sự không hài lòng với kết quả sửa chữa. Tại thời điểm đó, tức là ngày 31 tháng 5 năm 2005, người mua đã nhận thức được sự không phù hợp của việc sửa chữa. Có bằng chứng về sự phản đối của người mua dưới hình thức “ghi chú” từ Thomas Weber ngày 7 tháng 11 năm 2005. Có thể coi người bán trên thực tế đã biết về nội dung của “ghi chú” này nhưng nó không được gửi trong khoảng thời gian hợp lý theo quy định của CISG.
Người mua tiếp tục đề cập đến thư mà mình gửi cho người bán vào ngày 7 tháng 7 năm 2005. Người bán tranh luận rằng họ không nhận được thư này. Vì không có bằng chứng về việc thư đã được gửi đi nên không thể xác định được liệu thực sự thư được chuyển đến người bán hay không. Trong mọi trường hợp, văn bản ngày 7 tháng 7 năm 2005 không thể được chấp nhận như một thông báo theo yêu cầu của điều 39 CISG, cụ thể là, nêu rõ bản chất của việc thiếu sự phù hợp và được gửi cho người bán trong một thời gian hợp lý sau khi người mua đã phát hiện hoặc phải phát hiện ra việc sửa chữa đã không được hiệu quả. Trong văn bản ngày 7 tháng 7 năm 2005 nếu có thật và đã được gửi, nó chỉ ghi rằng hóa đơn ngày 30 tháng 6 năm 2005... đã được gửi lại vì hóa đơn này liên quan đến việc sửa chữa cần thiết. Do đó, trong mọi trường hợp văn bản trên không phải là thông báo về sự không phù hợp của việc sửa chữa hàng với đầy đủ các thông tin cần thiết.
Do đó, với rất ít các căn cứ phù hợp, người mua đã mất quyền dựa vào việc sửa chữa hàng hóa mà người bán đã giao không phù hợp với thỏa thuận theo Điều 39 CISG.
Xem xét những nội dung nêu trên, thẩm phán đã cho rằng người mua có nghĩa vụ trả cho người bán số tiền đã thỏa thuận cho hợp đồng “tiệm bánh Hamma”. Người mua không thể dựa vào chế tài khi hợp đồng không được thực hiện và cũng không được hưởng bất kỳ khoản tiền nào cho chi phí sửa chữa hoặc mất giá trị của hàng hóa.
4. Bình luận chung
Điều 39 CISG yêu cầu người bán phải thông báo cho người mua về sự không phù hợp của hàng hóa trong một khoảng thời gian hợp lý kể từ khi phát hiện ra sự không phù hợp đó. Thời hạn thông báo là 2 năm kể từ ngày hàng hóa thực sự được giao trừ khi thời hạn này trái ngược với thời hạn bảo hành thỏa thuận trong hợp đồng. Do đó, khi có khiếu nại về thông báo này, Tòa án thường xem xét nội dung của thông báo có chính xác, chi tiết không và đúng thời gian hay không.
Đối với nội dung của thông báo, CISG không quy định cụ thể nhưng Tòa án thường yêu cầu người mua cung cấp hoặc mô tả chi tiết về sự không phù hợp của hàng hóa để người bán có thể tự hình dung để khắc phục sự không phù hợp đó bằng việc giao hàng thay thế hoặc tiến hành sửa chữa.
Việc đánh giá được xem xét trên nhiều khía cạnh, thu thập các bằng chứng cần thiết, tiêu chuẩn kỹ thuật đối với mặt hàng ví dụ tiêu chuẩn kỹ thuật không được đặt quá cao, đặc biệt quan trọng là phải xem bản chất của mặt hàng đó. Đối với một số khiếu nại chung như hàng không tốt, kém chất lượng, giao hàng không đúng... thì không đủ điều kiện để thông báo. Bên cạnh đó, đối với hàng hóa là máy móc thiết bị kỹ thuật người mua có thể thông báo các dấu hiệu. Từ tranh chấp hợp đồng mua bán máy in cũ, Tòa án xem xét kỹ các lỗi kỹ thuật theo thông báo của người mua và xác định lỗi chập mạch điện không đáp ứng được yêu cầu kỹ thuật về sự không phù hợp của hàng hóa.
Theo bình luận của chuyên gia từ khi CISG đang được dự thảo, tác giả này cho rằng, mục đích của thông báo là thông báo cho người bán những gì người bán phải làm để khắc phục sự thiếu tuân thủ, cung cấp cho người bán cơ sở để tự kiểm tra hàng hóa và thu thập bằng chứng để sử dụng trong mọi tranh chấp với người mua về sự thiếu phù hợp. Do đó, thông báo không chỉ được đưa ra cho người bán trong một thời gian hợp lý sau khi người mua đã phát hiện ra sự thiếu phù hợp, mà thông báo phải nêu rõ bản chất của việc thiếu sự phù hợp.
Đối với hình thức của thông báo, CISG không quy định cụ thể, theo đó người mua có thể thông báo bất kỳ hình thức nào như bằng văn bản, bằng thư hoặc bằng lời nói, tuy nhiên phải có bằng chứng chứng minh về việc thông báo đó, trong tranh chấp hợp đồng mua bán tủ cấp đông, người bán cho rằng họ đã thông báo sự không phù hợp cho bên bán bằng thư, tuy nhiên không cung cấp được bằng chứng thư đã được gửi đi nên không được chấp nhận. Theo đó, bất kể hình thức thông báo nào, người mua cần phải lưu lại các nội dung thông báo, thời gian thông báo để chứng minh mình đã đưa ra các thông báo phù hợp.
Theo Ban thư ký UNCITRAL, Điều 39 không quy định các hình thức của thông báo, mặc dù các bên có thể thỏa thuận đưa ra một hình thức cụ thể.
Tuy nhiên, theo khoản 2 Điều 7, Điều 11 và Điều 29 CISG, người mua tự do sử dụng bất kỳ hình thức nào để thông báo sự không phù hợp, thông báo bằng văn bản, bằng thư, bằng tin nhắn, thông báo thông qua nộp đơn khiếu nại chéo một vụ kiện cũng có thể đáp ứng yêu cầu của Điều 39.
Về khoảng thời gian hợp lý: Còn nhiều ý kiến khác nhau giữa các quốc gia ký kết CISG, theo Tòa án giải quyết tranh chấp hợp đồng mua bán mô đun và Tòa án giải quyết tranh chấp hợp đồng mua bán máy in đều cho rằng, thời gian trung bình khoảng 1 tháng là phù hợp. Thời gian bắt đầu kể từ khi người mua nhận thấy sự không phù hợp của hàng hóa.
Theo Ban thư ký UNCITRAL, thời gian thông báo hợp lý theo khoản 1 Điều 39 bắt đầu tại thời điểm người mua phát hiện ra hoặc phải phát hiện ra sự thiếu phù hợp đó. Do đó, khoảng thời gian thông báo cho người mua bắt đầu vào 2 thời điểm: thời gian thực tế người mua (chủ quan) phát hiện ra sự thiếu phù hợp và thời gian theo lý thuyết người mua nên phát hiện ra (phải phát hiện ra) sự không phù hợp đó.
*Lưu ý: Căn cứ tham khảo dựa trên các Điều 6, 7, 11, 29, 38 và 39 CISG.
“Ðiều 6
Các bên có thể loại bỏ việc áp dụng Công ước này hoặc với điều kiện tuân thủ điều 12, có thể làm trái với bất cứ điều khoản nào của Công ước hay sửa đổi hiệu lực của các điều khoản đó.”
“Ðiều 7
1. Khi giải thích Công ước này, cần chú trọng đến tính chất quốc tế của nó, đến sự cần thiết phải hỗ trợ việc áp dụng thống nhất Công ước và tuân thủ trong thương mại quốc tế.
2. Các vấn đề liên quan đến đối tượng điều chỉnh của Công ước này mà không quy định thẳng trong Công ước thì sẽ được giải quyết chiếu theo các nguyên tắc chung mà từ đó Công ước được hình thành hoặc nếu không có các nguyên tắc này, thì chiếu theo luật được áp dụng theo quy phạm của tư pháp quốc tế.”
“Ðiều 11
Hợp đồng mua bán không cần phải được ký kết hoặc xác nhận bằng văn bản hay phải tuân thủ một yêu cầu nào khác về hình thức của hợp đồng. Hợp đồng có thể được chứng minh bằng mọi cách, kể cả những lời khai của nhân chứng.”
“Ðiều 29
Một hợp đồng có thể được sửa đổi hay chấm dứt bằng thỏa thuận đơn thuần giữa các bên.
Một hợp đồng bằng văn bản chứa đựng một điều khoản quy định rằng mọi sự sửa đổi hoặc chấm dứt hợp đồng phải được các bên làm bằng văn bản thì không thể bị sửa đổi hay chấm dứt theo thỏa thuận giữa các bên dưới một hình thức khác. Tuy nhiên hành vi của mỗi bên có thể không cho phép họ được viện dẫn điều khoản ấy trong chừng mực nếu bên kia căn cứ vào hành vi này.”
“Ðiều 38
1. Người mua phải kiểm tra hàng hóa hoặc bảo đảm đã có sự kiểm tra hàng hóa trong một thời hạn ngắn nhất mà thực tế có thể làm được tuỳ tình huống cụ thể.
2. Nếu hợp đồng có quy định về việc chuyên chở hàng hóa, thì việc kiểm tra hàng có thể được dời lại đến lúc hàng tới nơi đến.
3. Nếu địa điểm đến của hàng bị thay đổi trong thời gian hàng đang trên đường vận chuyển hoặc hàng được người mua gửi đi tiếp và khi đó người mua không có khả năng hợp lý để kiểm tra hàng hóa, còn người bán đã biết hay đáng lẽ phải biết khi ký kết hợp đồng về khả năng đổi lộ trình hay gửi tiếp đó, thì việc kiểm tra có thể được dời lại đến khi hàng tới nơi đến mới.”
và
“Ðiều 39
1. Người mua bị mất quyền khiếu nại về việc hàng hóa không phù hợp hợp đồng nếu người mua không thông báo cho người bán những tin tức về việc không phù hợp đó trong một thời hạn hợp lý kể từ lúc người mua đã phát hiện ra sự không phù hợp đó.
2. Trong mọi trường hợp, người mua bị mất quyền khiếu nại về việc hàng không phù hợp với hợp đồng nếu họ không thông báo cho người bán biết về việc đó chậm nhất trong thời hạn 2 năm kể từ ngày hàng hóa đã thực sự được giao cho người mua trừ phi thời hạn này trái ngược với thời hạn bảo hành quy định trong hợp đồng.”