Hình thức và phương thức đầu tư của quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo được thực hiện như thế nào?

Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là một cá nhân đang ấp ủ ý tưởng khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ nông nghiệp. Gần đây, tôi nghe nói có các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo của Nhà nước và tư nhân có thể góp vốn để hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa mới thành lập như tôi. Tuy nhiên, tôi chưa hiểu rõ quỹ này sẽ đầu tư theo hình thức nào, có phải cho vay hay mua cổ phần hay là hỗ trợ vốn không hoàn lại? Tôi cũng không biết việc đầu tư được thực hiện theo phương thức nào, có qua ký hợp đồng hay thỏa thuận gì không? Mong luật sư giải đáp giúp tôi, xin cảm ơn.

MỤC LỤC

1. Đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo là gì?

2. Hình thức và phương thức đầu tư của quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo được thực hiện như thế nào?

Trả lời:

1. Đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo là gì?

Đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo là một trong những hoạt động quan trọng nhằm thúc đẩy tinh thần đổi mới, sáng tạo trong kinh doanh. Căn cứ tại khoản 1 Điều 2 Nghị định số 38/2018/NĐ-CP ngày 11/3/2018 của Chính phủ quy định chi tiết về đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 38/2018/NĐ-CP”) đã đưa ra khái niệm cụ thể về hoạt động này như sau:

“Điều 2. Giải thích từ ngữ

Trong Nghị định này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

1. Đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo (sau đây gọi tắt là đầu tư khởi nghiệp sáng tạo) là việc nhà đầu tư bỏ vốn đầu tư để thực hiện hoạt động kinh doanh thông qua việc góp vốn thành lập, mua cổ Phần, Phần vốn góp của doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo chưa phải là công ty đại chúng.”

Như vậy, đầu tư cho doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, được gọi tắt là đầu tư khởi nghiệp sáng tạo, thuật ngữ này được hiểu là việc nhà đầu tư bỏ vốn đầu tư để thực hiện hoạt động kinh doanh thông qua việc góp vốn thành lập, mua cổ phần, phần vốn góp của doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo chưa phải là công ty đại chúng.

Nội dung này không chỉ mang ý nghĩa làm rõ nội hàm của hoạt động đầu tư khởi nghiệp sáng tạo, mà còn góp phần định hướng cách thức huy động vốn một cách hợp pháp, minh bạch và hiệu quả cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong giai đoạn khởi nghiệp. Đây là nền tảng quan trọng để khuyến khích nhà đầu tư tham gia, thúc đẩy những doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo phát triển mạnh mẽ, qua đó đóng góp tích cực vào sự tăng trưởng kinh tế quốc gia trong thời kỳ hội nhập và chuyển đổi số.

2. Hình thức và phương thức đầu tư của quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo được thực hiện như thế nào?

Trong bối cảnh hoạt động khởi nghiệp tại Việt Nam ngày càng phát triển mạnh mẽ, việc tạo dựng cơ chế đầu tư rõ ràng, minh bạch cho các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo là yếu tố quan trọng nhằm thu hút nguồn lực xã hội và thúc đẩy các doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo. Căn cứ tại Điều 23 Nghị định số 38/2018/NĐ-CP đã quy định cụ thể về hình thức và phương thức đầu tư của quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo, qua đó làm rõ cách thức phối hợp, trách nhiệm và quyền hạn của các chủ thể tham gia đầu tư. Cụ thể:

“Điều 23. Hình thức và phương thức đầu tư

1. Các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo quy định tại Điều 21 Nghị định này tiến hành đánh giá và đề xuất phương án lựa chọn các doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, gửi tổ chức tài chính nhà nước của địa phương để xem xét, quyết định cùng đầu tư.

2. Trường hợp tổ chức tài chính nhà nước của địa phương tổ chức và hoạt động theo mô hình doanh nghiệp nhà nước thì trình tự, thủ tục đầu tư vào doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo và quản lý Phần vốn góp thực hiện theo quy định tại Điều 28, Điều 30 Luật quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp.

3. Trường hợp tổ chức tài chính nhà nước của địa phương tổ chức và hoạt động theo mô hình quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách thì trình tự, thủ tục đầu tư vào doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo và quản lý Phần vốn góp thực hiện theo quy định về tổ chức và hoạt động của quỹ đó và Luật quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp.

4. Quyết định đầu tư vào doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo từ nguồn vốn của các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo không phụ thuộc vào quyết định đầu tư của tổ chức tài chính nhà nước của địa phương.

5. Khoản vốn đầu tư từ tổ chức tài chính nhà nước của địa phương cho một doanh nghiệp nhận đầu tư quy định tại Điều 22 Nghị định này không vượt quá 30% tổng vốn đầu tư mà doanh nghiệp đó huy động được từ các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo cùng đầu tư.”

Dẫn chiếu dến Điều 21, 22 Nghị định số 38/2018/NĐ-CP quy định như sau:

“Điều 21. Lựa chọn quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo cùng đầu tư

1. Tổ chức tài chính nhà nước của địa phương lựa chọn quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo cùng đầu tư đảm bảo tối thiểu các Điều kiện sau:

a) Có cam kết cùng với tổ chức tài chính nhà nước của địa phương đầu tư vào doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo;

b) Tối thiểu 01 năm kinh nghiệm thực hiện hoạt động đầu tư khởi nghiệp sáng tạo;

c) Có khả năng tự trang trải chi phí khi tham gia thực hiện đầu tư;

d) Các Điều kiện khác (nếu có).

2. Hằng năm, tổ chức tài chính nhà nước của địa phương tiến hành đánh giá, Điều chỉnh và công bố danh sách các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo được lựa chọn trên cổng thông tin điện tử của tổ chức tài chính nhà nước của địa phương và của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.

Điều 22. Doanh nghiệp nhận đầu tư

1. Doanh nghiệp nhận đầu tư từ tổ chức tài chính nhà nước của địa phương là doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo đáp ứng các tiêu chí sau:

a) Hoạt động trong các lĩnh vực mà địa phương ưu tiên phát triển.

b) Phải được ít nhất một trong các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo quy định tại Điều 21 Nghị định này lựa chọn để đầu tư.

2. Định kỳ hàng quý, tổ chức tài chính nhà nước của địa phương cập nhật, công bố danh sách các doanh nghiệp nhận đầu tư trên cổng thông tin điện tử cửa tổ chức tài chính nhà nước của địa phương và của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh.”

Theo đó, các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo được lựa chọn như ghi nhận tại Điều 21 Nghị định số 38/2018/NĐ-CP tiến hành đánh giá và đề xuất phương án lựa chọn các doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo, gửi tổ chức tài chính nhà nước của địa phương để xem xét, quyết định cùng đầu tư. Quy định này thể hiện tính chủ động của các quỹ trong việc tìm kiếm, sàng lọc và đề xuất doanh nghiệp tiềm năng, đồng thời bảo đảm sự phối hợp giữa tư nhân và nhà nước trong hoạt động đầu tư. Đây là cơ chế đồng hành, chia sẻ rủi ro, tạo điều kiện cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo tiếp cận được nguồn vốn đầu tư đa dạng hơn.

Đối với trường hợp tổ chức tài chính nhà nước của địa phương tổ chức và hoạt động theo mô hình doanh nghiệp nhà nước hay mô hình quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách thì trình tự, thủ tục đầu tư vào doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo cũng như quản lý Phần vốn góp thực hiện theo Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp 2014. Tuy nhiên, khoản 1, 3 Điều 58 Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp 2025 có ghi nhận:

“Điều 58. Hiệu lực thi hành

1. Luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 8 năm 2025.

...

3. Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp số 69/2014/QH13 đã được sửa đổi, bổ sung một số điều theo Luật số 35/2018/QH14 (sau đây gọi là Luật số 69/2014/QH13) hết hiệu lực kể từ ngày Luật này có hiệu lực thi hành, trừ các trường hợp quy định tại Điều 59 của Luật này.”

Như vậy, Luật Quản lý, sử dụng vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh tại doanh nghiệp 2014 hết hiệu lực kể từ ngày 01/8/2025, những nội dung về trình tự, thủ tục, quản lý nêu trên sẽ được thực hiện theo nội dung tương ứng tại Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp 2025.

Ngoài ra, đối với tổ chức tài chính nhà nước của địa phương tổ chức và hoạt động theo mô hình quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách thì trình tự, thủ tục đầu tư vào doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo và quản lý Phần vốn góp còn phải thực hiện theo quy định về tổ chức và hoạt động của quỹ đó.

Việc dẫn chiếu này bảo đảm tính thống nhất trong pháp luật, tránh chồng chéo và giúp cho hoạt động đầu tư tuân thủ nghiêm ngặt quy trình quản lý vốn nhà nước. Đồng thời, khẳng định sự kiểm soát chặt chẽ của Nhà nước đối với phần vốn đầu tư công, bảo đảm tính minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm giải trình.

Việc quyết định đầu tư vào doanh nghiệp nhỏ và vừa khởi nghiệp sáng tạo từ nguồn vốn của các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo được thực hiện độc lập, không phụ thuộc vào quyết định đầu tư của tổ chức tài chính nhà nước của địa phương. Việc tách biệt quyết định đầu tư giúp các quỹ có thể nhanh chóng nắm bắt cơ hội thị trường, đồng thời đảm bảo tính cạnh tranh và đa dạng hóa nguồn vốn, tránh sự phụ thuộc quá mức vào nhà nước.

Bên cạnh đó, các khoản vốn đầu tư từ tổ chức tài chính nhà nước của địa phương cho một doanh nghiệp nhận đầu tư tại Điều 22 Nghị định số 38/2018/NĐ-CP không vượt quá 30% tổng vốn đầu tư mà doanh nghiệp đó huy động được từ các quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng tạo cùng đầu tư. Hạn mức 30% này được đặt ra nhằm bảo đảm sự cân đối giữa nguồn vốn nhà nước và nguồn vốn xã hội hóa, khuyến khích các quỹ tư nhân, nhà đầu tư cá nhân tham gia mạnh mẽ hơn vào khởi nghiệp sáng tạo, đồng thời giảm thiểu rủi ro và gánh nặng cho ngân sách nhà nước.

Có thể thấy, điều khoản về hình thức và phương thức đầu tư của quỹ đầu tư khởi nghiệp sáng như trên đã tạo ra khuôn khổ pháp lý chặt chẽ, rõ ràng và linh hoạt. Cơ chế phối hợp giữa các quỹ đầu tư tư nhân và tổ chức tài chính nhà nước không chỉ giúp huy động nguồn lực đầu tư cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, mà còn đảm bảo quản lý vốn minh bạch, hiệu quả. Qua đó, Nhà nước vừa giữ vai trò “dẫn dắt” vừa khuyến khích khu vực tư nhân đồng hành, tạo động lực quan trọng thúc đẩy hoat động khởi nghiệp sáng tạo Việt Nam phát triển bền vững.

Trân trọng./.