Sự cố để các tổ chức, cá nhân vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn là các tình huống nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Trong trường hợp một khu chung cư tại thành phố xảy ra vụ cháy lớn khiến nhiều hộ dân mất toàn bộ tài sản và phải di dời khẩn cấp, một số doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân muốn đứng ra vận động, tiếp nhận, phân phối các nguồn đóng góp tự nguyện để hỗ trợ người dân khắc phục hậu quả thì sự kiện này có được xem là sự cố thuộc phạm vi quy định của Nghị định về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hay không và ngoài sự cố cháy nổ ra thì còn những loại sự cố nào được Nhà nước cho phép huy động nguồn lực hỗ trợ như vậy? Mong luật sư sớm giải đáp!
MỤC LỤC
Trả lời:
1. Sự cố để các tổ chức, cá nhân vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn là các tình huống nào?
Sự cố để các tổ chức, cá nhân vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn được quy định tại khoản 2 Điều 3 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP ngày 27/10/2021 về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 93/2021/NĐ-CP”) như sau:
“Điều 3. Giải thích từ ngữ
2. Sự cố là các tình huống do thiên tai hoặc con người gây ra được quy định tại khoản 1 Điều 3 Nghị định số 30/2017/NĐ-CP ngày 21 tháng 3 năm 2017 của Chính phủ về quy định tổ chức, hoạt động ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn.”
Dẫn chiếu đến quy định tại khoản 1 Điều 3 Nghị định số 30/2017/NĐ-CP ngày 21/3/2017 của Chính phủ về quy định tổ chức, hoạt động ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn như sau:
“Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Nghị định này, những từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
1. Tình huống sự cố, thiên tai cơ bản là các tình huống do thiên tai hoặc con người gây ra dẫn đến sự cố, tai nạn có nguy cơ đe dọa hoặc gây hậu quả tổn thất về người, phương tiện, tài sản, vật chất và gây ô nhiễm, hủy hoại môi trường cần thiết phải có các biện pháp kịp thời, thích hợp ứng phó nhằm giảm thiểu thiệt hại tới mức thấp nhất. Bao gồm:
a) Tai nạn tàu, thuyền trên biển;
b) Sự cố tràn dầu;
c) Sự cố cháy nổ giàn khoan, đường ống dẫn dầu, khí;
d) Sự cố cháy lớn nhà cao tầng, khu đô thị, khu công nghiệp, khu dân cư;
đ) Sự cố sập đổ công trình, nhà cao tầng, hầm lò khai thác khoáng sản;
e) Sự cố rò rỉ phóng xạ, bức xạ hạt nhân, tán phát hóa chất độc và môi trường;
g) Sự cố động đất, sóng thần;
h) Tai nạn giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy nội địa đặc biệt nghiêm trọng;
i) Tai nạn máy bay xảy ra trên lãnh thổ Việt Nam;
k) Sự cố vỡ đê, hồ đập và xả lũ;
l) Sự cố cháy rừng;
m) Bão, áp thấp nhiệt đới, lũ, ngập lụt; lũ quét, lũ ống, sạt, lở đất đá và các sự cố khác do thiên tai gây ra.”
Lưu ý: Nghị định số 30/2017/NĐ-CP ngày 21/3/2017 của Chính phủ về quy định tổ chức, hoạt động ứng phó sự cố, thiên tai và tìm kiếm cứu nạn hết hiệu lực từ ngày 23/8/2025.
Quy định về sự cố trong hoạt động vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện mang ý nghĩa xác định rõ phạm vi và tính chất của những tình huống được phép huy động nguồn lực xã hội. Theo tinh thần của Nghị định 93/2021/NĐ-CP, sự cố không chỉ bao hàm các hiện tượng bất thường do thiên tai gây ra mà còn bao gồm cả các tai nạn, thảm họa hoặc rủi ro lớn do con người tạo ra, dẫn đến thiệt hại nghiêm trọng về người, tài sản và môi trường. Sự dẫn chiếu đến Nghị định 30/2017/NĐ-CP cho thấy sự liên kết chặt chẽ giữa cơ chế ứng phó khẩn cấp của Nhà nước và hoạt động thiện nguyện của cộng đồng, bảo đảm rằng các nguồn đóng góp được triển khai đúng mục đích, đúng hoàn cảnh cần hỗ trợ.
Dưới góc độ pháp lý, việc xác định sự cố có ý nghĩa quan trọng trong việc giới hạn phạm vi vận động và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện. Chỉ khi có sự kiện thuộc nhóm tình huống được coi là sự cố theo quy định thì các tổ chức, cá nhân mới được phép huy động và phân bổ nguồn lực hỗ trợ. Điều này giúp tránh tình trạng vận động tùy tiện, đồng thời bảo đảm sự minh bạch và trách nhiệm trong công tác thiện nguyện – một lĩnh vực dễ phát sinh nhạy cảm về tài chính và lòng tin xã hội.
Từ góc nhìn tổng quát, quy định về sự cố trong Nghị định 93/2021/NĐ-CP là nền tảng để thiết lập cơ chế huy động nguồn lực xã hội một cách có trật tự, hợp pháp và nhân văn. Nó thể hiện sự kết nối giữa trách nhiệm của Nhà nước và tinh thần tương trợ của cộng đồng, đồng thời góp phần xây dựng niềm tin vào hoạt động thiện nguyện khi mỗi đóng góp đều được đặt trong khuôn khổ pháp luật rõ ràng. Đây cũng là minh chứng cho quan điểm quản lý hiện đại – nơi pháp luật không chỉ điều chỉnh hành vi mà còn khuyến khích giá trị nhân đạo phát huy đúng hướng.
2. Các hành vi nào bị nghiêm cấm trong việc vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo?
Các hành vi bị nghiêm cấm trong việc vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo được quy định tại Điều 5 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP ngày 27/10/2021 về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo như sau:
“Điều 5. Các hành vi bị nghiêm cấm
1. Cản trở hoặc ép buộc tổ chức, cá nhân tham gia vận động, đóng góp, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện.
2. Báo cáo, cung cấp thông tin không đúng sự thật; chiếm đoạt; phân phối, sử dụng sai mục đích, không đúng thời gian phân phối, đối tượng được hỗ trợ từ nguồn đóng góp tự nguyện.
3. Lợi dụng công tác vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện để trục lợi hoặc thực hiện các hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.”
Điều 5 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP đã xác lập những giới hạn pháp lý nhằm bảo đảm cho hoạt động vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện được thực hiện đúng mục đích, minh bạch và công bằng. Các hành vi bị nghiêm cấm trong quy định này không chỉ thể hiện sự kiểm soát của Nhà nước đối với hoạt động từ thiện mà còn nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người đóng góp và người được hỗ trợ.
Từ quy định trên có thể thấy, pháp luật nghiêm cấm ba nhóm hành vi chính. Thứ nhất, cấm mọi hành vi cản trở hoặc ép buộc trong quá trình tham gia đóng góp hay tiếp nhận, nhằm bảo đảm nguyên tắc tự nguyện – nền tảng của hoạt động nhân đạo. Thứ hai, nghiêm cấm việc báo cáo sai sự thật, chiếm đoạt, sử dụng sai mục đích hoặc không đúng thời gian, đối tượng hỗ trợ – đây là các hành vi xâm phạm nghiêm trọng đến tính liêm chính và minh bạch của hoạt động thiện nguyện. Thứ ba, ngăn chặn hành vi lợi dụng công tác thiện nguyện để trục lợi hoặc phục vụ mục đích trái pháp luật, đặc biệt là các hành vi ảnh hưởng đến an ninh, trật tự xã hội. Như vậy, quy định này không chỉ điều chỉnh hành vi của các tổ chức, cá nhân tham gia thiện nguyện mà còn định hướng đạo đức và trách nhiệm xã hội trong quá trình thực hiện.
Từ góc nhìn tổng thể, các hành vi bị nghiêm cấm trong Nghị định 93/2021/NĐ-CP là cơ chế bảo vệ niềm tin của cộng đồng đối với hoạt động thiện nguyện, giúp tránh tình trạng lợi dụng lòng tốt hoặc biến thiện nguyện thành công cụ vụ lợi. Quy định này thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật, đồng thời khẳng định rằng tinh thần nhân đạo chỉ có giá trị khi được đặt trong khuôn khổ kỷ cương và minh bạch. Với vai trò định hướng, Nhà nước không chỉ đảm bảo tính công bằng trong việc phân phối nguồn lực hỗ trợ mà còn nuôi dưỡng niềm tin, tinh thần tương thân tương ái – những giá trị cốt lõi của một xã hội nhân văn và công bằng.
Trân trọng./.
