Nguyên tắc tổ chức vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện được quy định như thế nào? Các hành vi nào bị nghiêm cấm trong việc vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo?
Luật sư cho tôi hỏi: Trong đợt mưa lũ vừa qua, tôi cùng một số người bạn có tự nguyện đứng ra kêu gọi quyên góp tiền và nhu yếu phẩm để hỗ trợ bà con vùng bị ảnh hưởng nặng nề. Tuy nhiên, khi tìm hiểu tôi được biết hoạt động vận động và phân phối nguồn đóng góp tự nguyện phải tuân thủ theo các nguyên tắc nhất định và có những hành vi bị nghiêm cấm. Tôi muốn biết cụ thể pháp luật hiện hành quy định như thế nào về nguyên tắc tổ chức vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện, cũng như những hành vi nào bị nghiêm cấm trong quá trình thực hiện để đảm bảo mọi việc đúng quy định và minh bạch, mong luật sư giải đáp giúp tôi.
MỤC LỤC
Trả lời:
1. Nguyên tắc tổ chức vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện được quy định như thế nào?
Nguyên tắc tổ chức vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện được quy định tại Điều 4 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP ngày 27/10/2021 về vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo (sau đây gọi tắt là “Nghị định số 93/2021/NĐ-CP”) quy định như sau:
“Điều 4. Nguyên tắc tổ chức vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện
1. Nhà nước khuyến khích, tôn vinh và tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức, cá nhân tham gia đóng góp tự nguyện và tổ chức vận động đóng góp tự nguyện; phát huy tinh thần đoàn kết, tương thân, tương ái, nhanh chóng hỗ trợ người dân chịu thiệt hại bởi thiên tai, dịch bệnh, sự cố hoặc người dân mắc bệnh hiểm nghèo nhằm sớm ổn định cuộc sống, sinh hoạt, khôi phục và phát triển sản xuất, kinh doanh.
2. Vận động đóng góp để hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố được thực hiện khi thiên tai, dịch bệnh, sự cố gây ra thiệt hại về người, tài sản hoặc ảnh hưởng đến đời sống của Nhân dân; vận động đóng góp để hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo thực hiện theo từng trường hợp cụ thể.
3. Vận động đóng góp phải đảm bảo kịp thời và được thực hiện theo nguyên tắc tự nguyện; các tổ chức, cá nhân không được phép đặt ra mức tối thiểu để yêu cầu phải đóng góp; các khoản đóng góp tự nguyện phải từ thu nhập, tài sản hợp pháp của các tổ chức, cá nhân thực hiện đóng góp.
4. Tiếp nhận, phân phối và sử dụng tiền, hiện vật đóng góp để khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố và hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo đảm bảo kịp thời, hiệu quả, công bằng, công khai, đúng mục đích, đối tượng; có sự phối hợp đồng bộ, chặt chẽ giữa các cơ quan, bộ, ngành, địa phương, tổ chức và cá nhân có liên quan.
5. Kinh phí phục vụ cho hoạt động vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện thực hiện theo quy định hiện hành của pháp luật về ngân sách nhà nước và quy định tại Nghị định này.”
Quy định về nguyên tắc tổ chức vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện thể hiện rõ định hướng nhân văn và tính pháp lý trong công tác hỗ trợ cộng đồng. Việc đặt ra các nguyên tắc nhằm đảm bảo mọi hoạt động huy động và sử dụng nguồn lực xã hội được thực hiện minh bạch, công khai và đúng mục đích. Sau khi viện dẫn quy định của pháp luật, có thể nhận thấy tinh thần cốt lõi của các nguyên tắc này là đề cao tính tự nguyện, khuyến khích sự tham gia của toàn xã hội trong việc giúp đỡ người dân vượt qua khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố hoặc bệnh tật.
Về phương diện tổ chức, các quy định hướng đến sự phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, các tổ chức xã hội và cá nhân để đảm bảo nguồn hỗ trợ đến đúng người, đúng thời điểm. Tính kịp thời và công bằng được xem là yếu tố then chốt, bởi chỉ khi việc phân phối được tiến hành minh bạch và hiệu quả thì mới duy trì được niềm tin của cộng đồng vào các hoạt động thiện nguyện. Đồng thời, quy định cũng đặt ra yêu cầu về nguồn gốc hợp pháp của tài sản đóng góp và chi phí quản lý theo đúng quy định ngân sách, nhằm ngăn chặn các hành vi trục lợi hay sử dụng sai mục đích.
Từ đó có thể kết luận rằng, hệ thống nguyên tắc này không chỉ bảo đảm tính thống nhất trong quản lý hoạt động thiện nguyện mà còn thể hiện tinh thần nhân ái được pháp luật hóa, qua đó khơi dậy và duy trì văn hóa sẻ chia trong xã hội. Đây chính là nền tảng để mọi hoạt động thiện nguyện được vận hành trong khuôn khổ pháp lý vững chắc nhưng vẫn lan tỏa giá trị nhân văn sâu sắc.
2. Các hành vi nào bị nghiêm cấm trong việc vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo?
Các hành vi bị nghiêm cấm trong việc vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo được quy định tại Điều 5 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP như sau:
“Điều 5. Các hành vi bị nghiêm cấm
1. Cản trở hoặc ép buộc tổ chức, cá nhân tham gia vận động, đóng góp, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện.
2. Báo cáo, cung cấp thông tin không đúng sự thật; chiếm đoạt; phân phối, sử dụng sai mục đích, không đúng thời gian phân phối, đối tượng được hỗ trợ từ nguồn đóng góp tự nguyện.
3. Lợi dụng công tác vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp tự nguyện để trục lợi hoặc thực hiện các hoạt động xâm phạm an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội.”
Điều 5 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP đã xác lập những giới hạn pháp lý nhằm bảo đảm cho hoạt động vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện được thực hiện đúng mục đích, minh bạch và công bằng. Các hành vi bị nghiêm cấm trong quy định này không chỉ thể hiện sự kiểm soát của Nhà nước đối với hoạt động từ thiện mà còn nhằm bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người đóng góp và người được hỗ trợ.
Từ quy định trên có thể thấy, pháp luật nghiêm cấm ba nhóm hành vi chính. Thứ nhất, cấm mọi hành vi cản trở hoặc ép buộc trong quá trình tham gia đóng góp hay tiếp nhận, nhằm bảo đảm nguyên tắc tự nguyện – nền tảng của hoạt động nhân đạo. Thứ hai, nghiêm cấm việc báo cáo sai sự thật, chiếm đoạt, sử dụng sai mục đích hoặc không đúng thời gian, đối tượng hỗ trợ – đây là các hành vi xâm phạm nghiêm trọng đến tính liêm chính và minh bạch của hoạt động thiện nguyện. Thứ ba, ngăn chặn hành vi lợi dụng công tác thiện nguyện để trục lợi hoặc phục vụ mục đích trái pháp luật, đặc biệt là các hành vi ảnh hưởng đến an ninh, trật tự xã hội. Như vậy, quy định này không chỉ điều chỉnh hành vi của các tổ chức, cá nhân tham gia thiện nguyện mà còn định hướng đạo đức và trách nhiệm xã hội trong quá trình thực hiện.
Từ góc nhìn tổng thể, các hành vi bị nghiêm cấm trong Nghị định 93/2021/NĐ-CP là cơ chế bảo vệ niềm tin của cộng đồng đối với hoạt động thiện nguyện, giúp tránh tình trạng lợi dụng lòng tốt hoặc biến thiện nguyện thành công cụ vụ lợi. Quy định này thể hiện sự nghiêm minh của pháp luật, đồng thời khẳng định rằng tinh thần nhân đạo chỉ có giá trị khi được đặt trong khuôn khổ kỷ cương và minh bạch. Với vai trò định hướng, Nhà nước không chỉ đảm bảo tính công bằng trong việc phân phối nguồn lực hỗ trợ mà còn nuôi dưỡng niềm tin, tinh thần tương thân tương ái – những giá trị cốt lõi của một xã hội nhân văn và công bằng.
Trân trọng./.
