Luật sư cho tôi hỏi: Tôi được biết gia đình tôi nằm trong diện bị thu hồi đất để thực hiện dự án công cộng, tuy nhiên hiện tại chúng tôi chưa đồng ý bàn giao mặt bằng vì còn một số vướng mắc về bồi thường. Nếu sau nhiều lần vận động mà gia đình tôi vẫn không chấp hành thì trình tự, thủ tục cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất sẽ được tiến hành như thế nào? Rất mong được luật sư giải đáp, tôi xin cảm ơn.
MỤC LỤC
1. Trình tự, thủ tục cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất được thực hiện như thế nào?
2. Cơ quan nào có trách nhiệm thực hiện quyết định cưỡng chế thu hồi đất?
3. Khiếu nại quyết định thu hồi đất, quyết định cưỡng chế được quy định như thế nào?
Trả lời:
1. Trình tự, thủ tục cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất được thực hiện như thế nào?
Trình tự, thủ tục cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất được quy định cụ thể tại khoản 4 Điều 89 Luật Đất đai 2024 như sau:
‘‘Điều 89. Cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất
…
4. Việc thực hiện quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất thực hiện theo trình tự, thủ tục sau đây:
a) Trước khi tiến hành cưỡng chế, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định thành lập Ban cưỡng chế thu hồi đất, bao gồm: Chủ tịch hoặc Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện là trưởng ban; đại diện các cơ quan có chức năng thanh tra, tư pháp, tài nguyên và môi trường, xây dựng; đơn vị, tổ chức thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; đại diện lãnh đạo Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất thu hồi là thành viên và các thành viên khác do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định;
b) Ban cưỡng chế thu hồi đất vận động, thuyết phục, đối thoại với người bị cưỡng chế; nếu người bị cưỡng chế chấp hành thì Ban cưỡng chế thu hồi đất lập biên bản ghi nhận sự chấp hành. Việc bàn giao đất được thực hiện chậm nhất là 30 ngày kể từ ngày lập biên bản.
Trường hợp người bị cưỡng chế không chấp hành quyết định cưỡng chế thì Ban cưỡng chế thu hồi đất tổ chức thực hiện cưỡng chế;
c) Ban cưỡng chế thu hồi đất có quyền buộc người bị cưỡng chế và những người có liên quan phải ra khỏi khu đất cưỡng chế, tự chuyển tài sản ra khỏi khu đất cưỡng chế; nếu không thực hiện thì Ban cưỡng chế thu hồi đất có trách nhiệm di chuyển người bị cưỡng chế và người có liên quan cùng tài sản ra khỏi khu đất cưỡng chế.
Trường hợp người bị cưỡng chế từ chối nhận tài sản thì Ban cưỡng chế thu hồi đất phải lập biên bản, tổ chức thực hiện bảo quản tài sản theo quy định của pháp luật và thông báo cho người có tài sản nhận lại tài sản;
d) Ban cưỡng chế thu hồi đất mời đại diện Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam cấp huyện tham gia giám sát việc cưỡng chế thu hồi đất.”
Việc cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất được thực hiện theo quy trình chặt chẽ, gồm các bước sau:
Bước 1: Thành lập Ban cưỡng chế thu hồi đất
Chủ tịch UBND cấp huyện quyết định thành lập Ban cưỡng chế, gồm các đại diện cơ quan chức năng, UBND cấp xã nơi có đất bị thu hồi và các thành viên khác do Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp huyện quyết định.
Bước 2: Vận động, thuyết phục, đối thoại
Ban cưỡng chế vận động, thuyết phục, đối thoại với người bị cưỡng chế. Nếu người bị cưỡng chế chấp hành thì lập biên bản ghi nhận và tổ chức bàn giao trong 30 ngày.
Bước 3: Tổ chức cưỡng chế nếu không chấp hành
Trường hợp người bị cưỡng chế không chấp hành quyết định cưỡng chế thì Ban cưỡng chế thu hồi đất tổ chức thực hiện cưỡng chế.
Ban cưỡng chế thu hồi đất có quyền buộc người bị cưỡng chế và những người có liên quan phải ra khỏi khu đất cưỡng chế, tự chuyển tài sản ra khỏi khu đất cưỡng chế; nếu không thực hiện thì Ban cưỡng chế thu hồi đất có trách nhiệm di chuyển người bị cưỡng chế và người có liên quan cùng tài sản ra khỏi khu đất cưỡng chế.
Lưu ý:
- Trường hợp người bị cưỡng chế từ chối nhận tài sản thì Ban cưỡng chế thu hồi đất phải lập biên bản, tổ chức thực hiện bảo quản tài sản theo quy định của pháp luật và thông báo cho người có tài sản nhận lại tài sản.
- Ban cưỡng chế thu hồi đất mời đại diện Ủy ban Mặt trận tổ quốc Việt Nam cấp huyện tham gia giám sát việc cưỡng chế thu hồi đất.
2. Cơ quan nào có trách nhiệm thực hiện quyết định cưỡng chế thu hồi đất?
Để đảm bảo việc cưỡng chế thu hồi đất được thực hiện nghiêm túc, hiệu quả và đúng quy định của pháp luật, Luật Đất đai 2024 đã phân công rõ ràng trách nhiệm cho từng cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan. Mỗi thành phần, từ Ủy ban nhân dân cấp huyện, Ban cưỡng chế thu hồi đất đến lực lượng Công an, UBND cấp xã và các bên phối hợp khác, đều có nhiệm vụ cụ thể nhằm tổ chức, giám sát, bảo vệ trật tự, đồng thời giải quyết kịp thời khiếu nại, bảo đảm quyền lợi của người bị thu hồi. Điều này được quy định cụ thể tại khoản 5 Điều 89 Luật Đất đai 2024:
“Điều 89. Cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất
…
5. Trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc thực hiện quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất được quy định như sau:
a) Ủy ban nhân dân cấp huyện chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện việc cưỡng chế, giải quyết khiếu nại liên quan đến việc cưỡng chế theo quy định của pháp luật về khiếu nại; bảo đảm điều kiện, phương tiện cần thiết phục vụ cho việc cưỡng chế; bố trí kinh phí cưỡng chế thu hồi đất;
b) Ban cưỡng chế thu hồi đất có trách nhiệm chủ trì lập phương án cưỡng chế và dự toán kinh phí cho hoạt động cưỡng chế trình Ủy ban nhân dân cấp huyện phê duyệt; bàn giao đất cho đơn vị, tổ chức thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
Trường hợp trên đất thu hồi có tài sản thì việc bảo quản tài sản thực hiện theo quy định của Chính phủ; chi phí bảo quản tài sản đó do chủ sở hữu chịu trách nhiệm thanh toán;
c) Lực lượng công an có trách nhiệm bảo vệ trật tự, an toàn trong quá trình tổ chức thi hành quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất;
d) Ủy ban nhân dân cấp xã nơi có đất thu hồi có trách nhiệm phối hợp với cơ quan, đơn vị có liên quan tổ chức thực hiện việc giao, niêm yết công khai quyết định cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất; tham gia thực hiện cưỡng chế; phối hợp với Ban cưỡng chế thu hồi đất thực hiện niêm phong, di chuyển tài sản của người bị cưỡng chế thu hồi đất;
đ) Cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan chịu trách nhiệm phối hợp với Ban cưỡng chế thu hồi đất thực hiện việc cưỡng chế thu hồi đất khi Ban cưỡng chế thu hồi đất có yêu cầu.”
Quy định về trách nhiệm thực hiện quyết định cưỡng chế thu hồi đất đã được pháp luật thể hiện một cách chặt chẽ và rõ ràng, nhằm đảm bảo tính hiệu quả, công khai và tuân thủ đúng thẩm quyền. Việc phân công nhiệm vụ cho từng cơ quan, từ cấp huyện đến cấp xã, cùng với sự tham gia của lực lượng Công an và các bên liên quan, góp phần xây dựng một quy trình cưỡng chế minh bạch, vừa bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người sử dụng đất, vừa đáp ứng yêu cầu quản lý và phát triển hạ tầng vì lợi ích chung.
3. Khiếu nại quyết định thu hồi đất, quyết định cưỡng chế được quy định như thế nào?
Điều 40 Nghị định 102/2024/NĐ-CP quy định về khiếu nại quyết định thu hồi đất, quyết định cưỡng chế như sau:
‘‘Điều 40. Khiếu nại quyết định thu hồi đất, quyết định cưỡng chế
1. Người có đất thu hồi, tổ chức, cá nhân có liên quan có quyền khiếu nại về việc kiểm đếm bắt buộc, cưỡng chế thực hiện kiểm đếm bắt buộc, thu hồi đất, cưỡng chế thu hồi đất theo quy định của pháp luật về khiếu nại.
Trong khi chưa có quyết định giải quyết khiếu nại thì vẫn phải tiếp tục thực hiện quyết định kiểm đếm bắt buộc, cưỡng chế thực hiện kiểm đếm bắt buộc, quyết định thu hồi đất, quyết định cưỡng chế thu hồi đất. Trường hợp cơ quan nhà nước có thẩm quyền giải quyết khiếu nại có kết luận việc thu hồi đất là trái pháp luật thì phải dừng cưỡng chế nếu việc cưỡng chế chưa hoàn thành; hủy bỏ quyết định thu hồi đất đã ban hành và bồi thường thiệt hại do quyết định hành chính gây ra (nếu có).
2. Đối với trường hợp việc thu hồi đất có liên quan đến quyền và lợi ích của tổ chức, cá nhân khác trong việc sử dụng đất thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền vẫn tiến hành kiểm đếm bắt buộc, cưỡng chế thực hiện kiểm đếm bắt buộc, thu hồi đất, cưỡng chế thực hiện quyết định thu hồi đất theo quy định mà không phải chờ cho đến khi giải quyết xong quyền và nghĩa vụ liên quan đến việc sử dụng đất giữa người có đất thu hồi và tổ chức, cá nhân đó theo quy định của pháp luật có liên quan.’’
Người có đất thu hồi và các bên liên quan có quyền khiếu nại quyết định kiểm đếm bắt buộc, quyết định thu hồi đất và quyết định cưỡng chế. Việc khiếu nại không làm đình chỉ hiệu lực các quyết định này, trừ khi cơ quan giải quyết khiếu nại kết luận việc thu hồi là trái pháp luật khi đó phải dừng cưỡng chế, hủy bỏ quyết định và bồi thường thiệt hại (nếu có).
Đối với tổ chức, cá nhân thứ ba có quyền lợi liên quan, cơ quan nhà nước vẫn tiếp tục thực hiện kiểm đếm, cưỡng chế và thu hồi đất mà không phải chờ đến khi hoàn tất việc giải quyết quyền và nghĩa vụ sử dụng đất giữa các bên.
Trân trọng./.
