Luật sư cho tôi hỏi: Tôi chưa nắm được quy định Luật Đất đai mới về thu hồi đất liên quan đến quốc phòng, an ninh bao gồm các trường hợp nào và hướng dẫn cụ thể đối với từng trường hợp ra sao. Mong luật sư tư vấn, xin chân thành cảm ơn!
MỤC LỤC
2. Thu hồi đất để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh quy định tại khoản 2 Điều 84 Luật Đất đai
Trả lời:
Đối với thu hồi đất liên quan đến quốc phòng, an ninh hiện nay được quy định tại Điều 84 Luật Đất đai 2024 bao gồm các trường hợp sau:
- Thu hồi đất quốc phòng, an ninh để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội quy định tại khoản 1 Điều 84 Luật Đất đai;
- Thu hồi đất để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh quy định tại khoản 2 Điều 84 Luật Đất đai;
- Quy định đối với trường hợp phải thu hồi đất quốc phòng, an ninh quy định tại khoản 3 Điều 84 Luật Đất đai.
Các trường hợp thu hồi đất liên quan đến quốc phòng, an ninh sẽ được chúng tôi phân tích cụ thể như sau:
1. Thu hồi đất quốc phòng, an ninh để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội quy định tại khoản 1 Điều 84 Luật Đất đai
Khoản 1 Điều 84 Luật Đất đai 2024 quy định về thu hồi đất quốc phòng, an ninh để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội như sau:
‘‘Điều 84. Trường hợp thu hồi đất liên quan đến quốc phòng, an ninh
1. Trường hợp thu hồi đất quốc phòng, an ninh đã có trong quy hoạch sử dụng đất quốc phòng, quy hoạch sử dụng đất an ninh là đất để chuyển giao cho địa phương thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng quy định tại Điều 79 của Luật này thì phải có sự thống nhất của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng đối với đất quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an đối với đất an ninh. Trường hợp không thống nhất ý kiến, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét quyết định.”
Điều này được quy định hướng dẫn chi tiết tại Điều 25 Nghị định 102/2024/NĐ-CP:
“Điều 25. Thu hồi đất quốc phòng, an ninh để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội quy định tại khoản 1 Điều 84 Luật Đất đai
1. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi có đất thu hồi theo quy định tại khoản 1 Điều 84 Luật Đất đai gửi văn bản lấy ý kiến Bộ trưởng Bộ Quốc phòng hoặc Bộ trưởng Bộ Công an kèm theo hồ sơ hoặc trích sao hồ sơ về dự án đầu tư phải thu hồi đất quốc phòng, an ninh để phát triển kinh tế - xã hội và dự kiến thời gian thu hồi đất.
Đối với trường hợp đất thu hồi, chuyển giao cho địa phương để thực hiện dự án nhà ở cho lực lượng vũ trang nhân dân thì Bộ Quốc phòng, Bộ Công an chủ trì đề xuất chủ trương đầu tư, đảm bảo chính sách nhà ở cho đối tượng thuộc lực lượng vũ trang nhân dân.
2. Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được văn bản quy định tại khoản 1 Điều này, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng hoặc Bộ trưởng Bộ Công an có ý kiến bằng văn bản về việc thu hồi đất.
3. Trên cơ sở ý kiến thống nhất của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng hoặc Bộ trưởng Bộ Công an, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chỉ đạo Ủy ban nhân dân cấp huyện thực hiện thu hồi đất theo quy định của pháp luật.”
Việc thu hồi đất quốc phòng, an ninh để thực hiện các dự án phát triển kinh tế – xã hội là một nội dung quan trọng, được pháp luật quy định chặt chẽ nhằm đảm bảo hài hòa giữa yêu cầu phát triển và nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Theo khoản 1 Điều 84 Luật Đất đai 2024 và hướng dẫn tại Điều 25 Nghị định 102/2024/NĐ-CP, quá trình thu hồi đất phải có sự thống nhất của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng hoặc Bộ trưởng Bộ Công an, đồng thời được thực hiện theo trình tự, thủ tục nghiêm ngặt với sự tham gia của chính quyền địa phương. Điều này nhằm bảo đảm tính minh bạch, sự phối hợp đồng bộ giữa các cơ quan và bảo vệ quyền lợi chính đáng của các bên có liên quan.
2. Thu hồi đất để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh quy định tại khoản 2 Điều 84 Luật Đất đai
Khoản 2 Điều 84 Luật Đất đai 2024 quy định về thu hồi đất để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh như sau:
“Điều 84. Trường hợp thu hồi đất liên quan đến quốc phòng, an ninh
2. Trường hợp phải thu hồi đất để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh nhưng chưa có trong quy hoạch sử dụng đất quốc phòng, quy hoạch sử dụng đất an ninh thì Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an lấy ý kiến của Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi có đất để báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, chấp thuận việc thu hồi đất và phải cập nhật khi rà soát, điều chỉnh quy hoạch theo quy định của pháp luật sau khi được thực hiện.”
Bên cạnh đó, điều này được hướng dẫn chi tiết tại Điều 26 Nghị định 102/2024/NĐ-CP:
“Điều 26. Thu hồi đất để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh quy định tại khoản 2 Điều 84 Luật Đất đai
1. Bộ trưởng Bộ Quốc phòng hoặc Bộ trưởng Bộ Công an gửi văn bản lấy ý kiến của Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi có đất thu hồi về việc thu hồi đất để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh nhưng chưa có trong quy hoạch sử dụng đất quốc phòng, quy hoạch sử dụng đất an ninh kèm theo hồ sơ hoặc trích sao hồ sơ về dự án đầu tư phải thu hồi đất để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh và dự kiến thời gian thu hồi đất.
2. Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được văn bản quy định tại khoản 1 Điều này, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi có đất thu hồi có ý kiến bằng văn bản về việc thu hồi đất.
3. Sau khi có ý kiến bằng văn bản của Bộ Tài nguyên và Môi trường, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi có đất thu hồi, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng hoặc Bộ trưởng Bộ Công an báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, chấp thuận việc thu hồi đất.
4. Căn cứ ý kiến của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an phối hợp với Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi có đất thu hồi chỉ đạo Ủy ban nhân dân cấp huyện thực hiện thu hồi đất theo quy định tại Luật Đất đai.”
Quy định tại khoản 2 Điều 84 Luật Đất đai 2024 và hướng dẫn chi tiết tại Điều 26 Nghị định 102/2024/NĐ-CP cho thấy, trong những trường hợp cần thiết phải thu hồi đất để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh nhưng chưa có trong quy hoạch, việc thu hồi vẫn có thể được thực hiện nếu được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận. Quy trình này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành liên quan và chính quyền địa phương nhằm đảm bảo tính pháp lý, minh bạch và phù hợp với yêu cầu thực tiễn. Đồng thời, sau khi được chấp thuận, nội dung thu hồi đất phải được cập nhật vào quy hoạch trong các kỳ rà soát, điều chỉnh tiếp theo, nhằm bảo đảm tính đồng bộ và lâu dài trong công tác quản lý, sử dụng đất đai phục vụ nhiệm vụ quốc phòng, an ninh.
3. Quy định đối với trường hợp phải thu hồi đất quốc phòng, an ninh quy định tại khoản 3 Điều 84 Luật Đất đai
Khoản 3 Điều 84 Luật Đất đai 2024 quy định đối với trường hợp phải thu hồi đất quốc phòng, an ninh như sau:
“Điều 84. Trường hợp thu hồi đất liên quan đến quốc phòng, an ninh
3. Trường hợp phải thu hồi đất quốc phòng, an ninh, tài sản gắn liền với đất để chuyển giao cho địa phương thực hiện dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng nhưng diện tích đất dự kiến thu hồi chưa được xác định trong quy hoạch sử dụng đất quốc phòng, quy hoạch sử dụng đất an ninh là đất chuyển giao cho địa phương thì thực hiện theo quy định sau đây:
a) Dự án thuộc thẩm quyền Quốc hội quyết định, chấp thuận chủ trương đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư công, pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư và pháp luật về đầu tư thì sau khi Quốc hội quyết định, phê duyệt chủ trương đầu tư, Thủ tướng Chính phủ xem xét, chấp thuận việc thu hồi đất quốc phòng, an ninh, tài sản gắn liền với đất để thực hiện dự án;
b) Dự án thuộc thẩm quyền Thủ tướng Chính phủ quyết định, chấp thuận chủ trương đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư công, pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư và pháp luật về đầu tư thì Thủ tướng Chính phủ xem xét, chấp thuận việc thu hồi đất quốc phòng, an ninh, tài sản gắn liền với đất để thực hiện dự án cùng với việc xem xét quyết định, phê duyệt, chấp thuận chủ trương đầu tư;
c) Dự án đầu tư công, dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư không thuộc trường hợp quy định tại điểm a và điểm b khoản này thì Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phối hợp với Bộ Quốc phòng đối với đất quốc phòng, với Bộ Công an đối với đất an ninh báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, chấp thuận việc thu hồi đất quốc phòng, an ninh, tài sản gắn liền với đất để thực hiện dự án trước khi quyết định đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư công và pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư;
d) Diện tích đất thuộc các dự án quy định tại các điểm a, b và c khoản này sau khi thu hồi phải được cập nhật khi rà soát, điều chỉnh quy hoạch theo quy định pháp luật.”
Bên cạnh đó điều này được hướng dẫn chi tiết tại Điều 27 Nghị định 102/2024/NĐ-CP:
“Điều 27. Quy định đối với trường hợp phải thu hồi đất quốc phòng, an ninh quy định tại khoản 3 Điều 84 Luật Đất đai
1. Việc chấp thuận thu hồi đất quy định tại điểm a khoản 3 Điều 84 Luật Đất đai thực hiện như sau:
a) Trường hợp dự án thực hiện trên địa bàn một đơn vị hành chính cấp tỉnh thì Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi có đất thu hồi gửi văn bản kèm theo dự án đầu tư được phê duyệt để Thủ tướng Chính phủ xem xét, chấp thuận việc thu hồi đất;
b) Trường hợp dự án được thực hiện trên địa bàn từ hai đơn vị hành chính cấp tỉnh trở lên thì bộ, ngành, cơ quan, đơn vị được giao làm chủ đầu tư dự án gửi văn bản kèm theo dự án đầu tư được phê duyệt để Thủ tướng Chính phủ xem xét, chấp thuận việc thu hồi đất.
2. Việc chấp thuận thu hồi đất, tài sản gắn liền với đất quy định tại điểm c khoản 3 Điều 84 Luật Đất đai thực hiện như sau:
a) Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi có đất thu hồi gửi văn bản lấy ý kiến Bộ trưởng Bộ Quốc phòng hoặc Bộ trưởng Bộ Công an kèm theo hồ sơ hoặc trích sao hồ sơ về dự án đầu tư phải thu hồi đất quốc phòng, an ninh;
b) Trong thời hạn 30 ngày kể từ ngày nhận được văn bản quy định tại điểm a khoản này, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng hoặc Bộ trưởng Bộ Công an có ý kiến bằng văn bản về việc thu hồi đất, tài sản gắn liền với đất;
c) Sau khi có ý kiến của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng hoặc Bộ trưởng Bộ Công an, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi có đất thu hồi có văn bản báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, chấp thuận việc thu hồi đất, tài sản gắn liền với đất;
d) Căn cứ văn bản chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh nơi có đất thu hồi chỉ đạo cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư trình cấp có thẩm quyền quyết định đầu tư theo quy định của pháp luật về đầu tư công, pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công tư;
đ) Căn cứ dự án đầu tư đã được quyết định đầu tư quy định tại điểm d khoản này, Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền thực hiện thu hồi đất theo quy định.”
Khoản 3 Điều 84 Luật Đất đai 2024 cùng với hướng dẫn chi tiết tại Điều 27 Nghị định 102/2024/NĐ-CP đã quy định rõ cơ chế thu hồi đất quốc phòng, an ninh trong trường hợp đất chưa được xác định là đất chuyển giao trong quy hoạch nhưng cần thu hồi để thực hiện dự án phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng. Các dự án này được phân loại theo thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư (Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ hoặc UBND cấp tỉnh) để xác định trình tự, thủ tục và cơ quan có trách nhiệm phối hợp, lấy ý kiến, trình báo và chấp thuận thu hồi đất.
Việc thu hồi không chỉ cần có sự đồng thuận giữa các bộ ngành liên quan mà còn phải đảm bảo cập nhật vào quy hoạch sử dụng đất sau khi thực hiện. Cách tiếp cận này góp phần đảm bảo tính minh bạch, đồng bộ giữa quy hoạch và thực tiễn, đồng thời đáp ứng yêu cầu về an ninh – quốc phòng và phát triển bền vững trong quá trình thực hiện các dự án trọng điểm của quốc gia.
Trân trọng./.
