Đặc khu là gì? Về tổ chức chính quyền địa phương ở đặc khu trong trường hợp đặc thù được thực hiện như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi nghe nói đặc khu là đơn vị hành chính có yếu tố đặc biệt hơn so với các đơn vị hành chính khác, vậy đặc khu là gì?Về tổ chức chính quyền địa phương ở đặc khu trong trường hợp đặc thù được thực hiện như thế nào?
MỤC LỤC
2. Về tổ chức chính quyền địa phương ở đặc khu trong trường hợp đặc thù được thực hiện như thế nào?
Trả lời:
1. Đặc khu là gì?
Căn cứ theo điểm b khoản 1 Điều 1 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 quy định như sau:
“Điều 1. Đơn vị hành chính
1. Đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành 02 cấp, gồm có:
…
b) Xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh (sau đây gọi chung là cấp xã).
Xã là đơn vị hành chính ở nông thôn; phường là đơn vị hành chính ở đô thị; đặc khu là đơn vị hành chính ở một số hải đảo có vị trí quan trọng được thành lập phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.”
Như vậy, đơn vị hành chính đặc khu được hiểu là đơn vị hành chính ở một số hải đảo có vị trí quan trọng được thành lập phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.
2. Về tổ chức chính quyền địa phương ở đặc khu trong trường hợp đặc thù được thực hiện như thế nào?
Căn cứ theo Điều 28 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 quy định như sau:
“Điều 28. Về tổ chức chính quyền địa phương ở đặc khu trong trường hợp đặc thù
1. Tại đặc khu có dân số thường trú dưới 1.000 người thì không tổ chức cấp chính quyền địa phương, Ủy ban nhân dân đặc khu là cơ quan hành chính nhà nước, do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thành lập, thực hiện vai trò của chính quyền địa phương tại đặc khu này.
2. Nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức và hoạt động của Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân, cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc Ủy ban nhân dân đặc khu quy định tại khoản 1 Điều này do Chính phủ quy định phù hợp với các nguyên tắc của Luật này.”
Theo đó, mô hình tổ chức chính quyền địa phương tại đặc khu trong trường hợp đặc thù đã được thiết kế với tính linh hoạt cao nhằm phù hợp với điều kiện thực tiễn đặc biệt tại các khu vực có quy mô dân số nhỏ, cụ thể là dưới 1.000 người dân cư trú thường xuyên.
Trong những đặc khu có quy mô dân số nhỏ như trên, Nhà nước không tổ chức cấp chính quyền địa phương theo mô hình Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân như thông thường, mà thay vào đó, sẽ thành lập Ủy ban nhân dân đặc khu như một cơ quan hành chính nhà nước do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thành lập. Cơ quan này vừa thực hiện vai trò quản lý hành chính nhà nước, vừa thực hiện vai trò của chính quyền địa phương, đảm bảo tính liên tục, thông suốt trong hoạt động quản lý nhà nước trên toàn bộ lãnh thổ.
Mô hình này thể hiện tư duy quản trị hiện đại, tối giản bộ máy nhưng vẫn đảm bảo đầy đủ chức năng, nhiệm vụ quản lý nhà nước tại những khu vực có tính chất đặc biệt về địa lý, dân cư, quốc phòng – an ninh.
Tóm lại, quy định trên không chỉ thể hiện sự thích ứng của mô hình chính quyền địa phương đối với các điều kiện đặc biệt, mà còn phản ánh nguyên tắc thể chế mở và phân cấp mạnh mẽ trong tổ chức bộ máy nhà nước – một bước tiến quan trọng nhằm hiện thực hóa mục tiêu xây dựng chính quyền tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ quốc phòng, an ninh trên toàn lãnh thổ, đặc biệt là tại các địa bàn chiến lược như đặc khu.
Trân trọng./.
