Vị trí, chức năng và nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi đang chuẩn bị hồ sơ xin thành lập công ty luật hợp danh, nên cần nắm rõ hệ thống cơ quan tư pháp tại Việt Nam để tư vấn cho khách hàng sau này. Vậy vị trí, chức năng và nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân được quy định như thế nào? Mong luật sư giải đáp giúp tôi nắm rõ nội dung này. Xin cảm ơn!
MỤC LỤC
1. Vị trí, chức năng của Tòa án nhân dân được quy định như thế nào?
2. Nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân được quy định như thế nào?
Trả lời:
1. Vị trí, chức năng của Tòa án nhân dân được quy định như thế nào?
Vị trí, chức năng của Tòa án nhân dân được quy định tại Điều 2 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2024 như sau:
“Điều 2. Vị trí, chức năng của Tòa án nhân dân
1. Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp.
2. Tòa án nhân dân thực hiện quyền tư pháp để thực thi nhiệm vụ bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân; bằng hoạt động của mình, góp phần giáo dục công dân trung thành với Tổ quốc, nghiêm chỉnh chấp hành pháp luật, ý thức đấu tranh phòng, chống tội phạm và các vi phạm pháp luật khác.
3. Tòa án nhân dân nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam xét xử, giải quyết các vụ án, vụ việc theo quy định của pháp luật.”
Vị trí, chức năng của Tòa án nhân dân không chỉ được xác định tại Điều 2 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2024 mà còn thể hiện rõ trong toàn bộ hệ thống pháp luật và thực tiễn tổ chức bộ máy nhà nước. Theo đó, Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử, thực hiện quyền tư pháp – một trong ba quyền cơ bản của quyền lực nhà nước – có vai trò trung tâm trong việc bảo đảm pháp luật được thực thi công bằng, nghiêm minh.
Tòa án không chỉ bảo vệ công lý, quyền con người, quyền công dân, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân và Nhà nước, mà còn góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam thông qua hoạt động xét xử độc lập, tuân theo pháp luật. Đồng thời, Tòa án còn giữ vai trò định hướng, giáo dục xã hội về ý thức pháp luật, lòng tin vào công lý và thượng tôn pháp luật.
Như vậy, Tòa án nhân dân không chỉ là thiết chế thực hiện quyền tư pháp mà còn là biểu tượng cho công lý và pháp quyền trong một nhà nước dân chủ, hiện đại.
2. Nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân được quy định như thế nào?
Nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân được quy định tại Điều 3 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân 2024 như sau:
“Điều 3. Nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án nhân dân
1. Tòa án nhân dân thực hiện quyền tư pháp bao gồm quyền xét xử, quyết định về các tranh chấp, vi phạm pháp luật, về những vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền, nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của luật; bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử.
2. Khi thực hiện quyền tư pháp, Tòa án nhân dân có nhiệm vụ, quyền hạn sau đây:
a) Xét xử, giải quyết vụ án hình sự, vụ án hành chính, vụ việc dân sự (gồm vụ án dân sự và việc dân sự), vụ việc phá sản và vụ án, vụ việc khác theo quy định của pháp luật;
b) Giải quyết, xét xử vi phạm hành chính theo quy định của luật;
c) Quyết định những vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền và nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân theo quy định của luật;
d) Phát hiện, kiến nghị về tính hợp hiến, hợp pháp của văn bản quy phạm pháp luật trong xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc theo quy định của luật;
đ) Giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử, giải quyết vụ án, vụ việc;
e) Tổng kết thực tiễn xét xử, bảo đảm áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử; phát triển án lệ;
g) Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn về thi hành án theo quy định của luật;
h) Thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn khác theo quy định của pháp luật.”
Theo Điều 3 Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2024, Tòa án nhân dân là cơ quan thực hiện quyền tư pháp với nhiệm vụ, quyền hạn cốt lõi là xét xử và quyết định đối với các tranh chấp, vi phạm pháp luật, đồng thời giải quyết những vấn đề liên quan đến quyền con người, quyền và nghĩa vụ của tổ chức, cá nhân theo quy định của pháp luật.
Cụ thể, Tòa án có nhiệm vụ xét xử các loại vụ án hình sự, vụ án hành chính, vụ việc dân sự, vụ việc phá sản,… giải quyết vi phạm hành chính, thực hiện nhiệm vụ pháp lý như phát triển án lệ, tổng kết thực tiễn xét xử, bảo đảm áp dụng pháp luật thống nhất và kiến nghị về tính hợp hiến, hợp pháp của văn bản. Ngoài ra, Tòa án còn có nhiệm vụ về thi hành án và thực hiện các quyền hạn khác theo quy định pháp luật.
Trên bình diện rộng hơn, nhiệm vụ và quyền hạn của Tòa án nhân dân phản ánh vai trò bảo vệ pháp quyền, bảo đảm công lý và trật tự xã hội, giữ vị trí trung tâm trong hoạt động tư pháp. Tòa án không chỉ “phán xử” mà còn định hướng cách hiểu và áp dụng pháp luật, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật và tăng cường niềm tin của nhân dân vào nền tư pháp.
Trân trọng./.
