1. Giải thích từ ngữ

Gián điệp được hiểu là hành vi tiến hành hoạt động tình báo, phá hoại hoặc tạo điều kiện cho các hoạt động tình báo và phá hoại chống lại nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Nó bao gồm việc thực hiện theo sự chỉ đạo từ nước ngoài, hoạt động do thám, chỉ điểm, chứa chấp, dẫn đường, hoặc bất kỳ hành động nào khác hỗ trợ người nước ngoài trong việc tiến hành tình báo và phá hoại. Đồng thời, gián điệp còn bao gồm việc cung cấp hoặc thu thập thông tin nhằm tiết lộ bí mật Nhà nước cho nước ngoài, hoặc thu thập và cung cấp tài liệu, tin tức khác với mục đích để nước ngoài sử dụng chống lại nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

2. Tội danh

“Điều 110. Tội gián điệp

1. Người nào có một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình:

a) Hoạt động tình báo, phá hoại hoặc gây cơ sở để hoạt động tình báo, phá hoại chống nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam;

b) Gây cơ sở để hoạt động tình báo, phá hoại theo sự chỉ đạo của nước ngoài; hoạt động thám báo, chỉ điểm, chứa chấp, dẫn đường hoặc thực hiện hành vi khác giúp người nước ngoài hoạt động tình báo, phá hoại;

c) Cung cấp hoặc thu thập nhằm cung cấp bí mật Nhà nước cho nước ngoài; thu thập, cung cấp tin tức, tài liệu khác nhằm mục đích để nước ngoài sử dụng chống nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.

2. Phạm tội trong trường hợp ít nghiêm trọng, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 15 năm.

3. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

4. Người đã nhận làm gián điệp, nhưng không thực hiện nhiệm vụ được giao và tự thú, thành khẩn khai báo với cơ quan nhà nước có thẩm quyền, thì được miễn trách nhiệm hình sự về tội này.”

3. Cấu thành tội phạm

3.1. Khách thể của tội phạm

Tội phạm xâm phạm đến mối quan hệ liên quan đến an ninh quốc gia, sự vững mạnh của hệ thống chính quyền nhân dân.

3.2. Mặt khách quan của tội phạm

Tội gián điệp được thể hiện thông qua các hành vi quy định tại khoản 1 Điều 110 Bộ luật Hình sự bao gồm:

- Thứ nhất, hoạt động tình báo, phá hoại hoặc gây cơ sở để hoạt động tình báo, phá hoại chống nước Việt Nam:

+ Hoạt động tình báo là hành vi điều tra, thu thập mọi tin tức, tài liệu thuộc bí mật Nhà nước hoặc không thuộc bí mật Nhà nước để nhằm chống Nhà nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam.

+ Phá hoại được thể hiện ở việc người phạm tội thực hiện hành vi chống phá nhà nước, làm cho việc thực hiện các chính sách kinh tế, xã hội của Nhà nước bị cản trở, không hoàn thành được. Những hành vi đó có mục đích chống chính quyền nhân dân và vì lợi ích của nước ngoài.

- Thứ hai, gây cơ sở để hoạt động tình báo, phá hoại theo sự chỉ đạo của nước ngoài. Thể hiện ở hành vi dụ dỗ, rủ rê, tìm người để có nơi ẩn náu, có người giúp đỡ và nói chung để tạo thuận tiện cho hoạt động gián điệp dưới một, hai hoặc ba mặt: hoạt động tình báo, phá hoại các cơ sở.

- Thứ ba, hoạt động thám báo, chỉ điểm, chứa chấp, dẫn đường hoặc thực hiện hành vi khác giúp người nước ngoài hoạt động tình báo, phá hoại. Thể hiện ở hành vi hoạt động ở vùng biên giới vừa có tính chất thu thập tin tức, tình hình quân sự vừa có tính chất biệt kích vũ trang xâm nhập vào nội địa nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam phục kích, tập kích, bắt cóc người.

- Thứ tư, cung cấp hoặc thu thập nhằm cung cấp bí mật Nhà nước cho nước ngoài; thu thập, cung cấp tin tức, tài liệu khác nhằm mục đích để nước ngoài sử dụng chống nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam. Bao gồm các hành vi như: thu thập thông tin, hồ sơ mật của quân đội, của Đảng và Nhà nước sau đó truyền các thông tin này ra nước ngoài để sử dụng cho việc chống phá đất nước.

Tội gián điệp là tội có cấu thành hình thức. Tội phạm được coi là hoàn thành từ thời điểm chủ thể nhận lời làm gián điệp hoặc từ thời điểm chủ thể xâm nhập biên giới dù chưa hoạt động gì. Vì vậy, hậu quả không phải là dấu hiệu bắt buộc đối với tội phạm này.

Lưu ý: Tội gián điệp và tội phản bội Tổ quốc đều có dấu hiệu quan hệ với nước ngoài nhưng giữa hai tội này khác nhau ở chỗ: ở tội phản bội Tổ quốc, mối quan hệ với nước ngoài rất chặt chẽ, mang tính câu kết, còn ở tội gián điếp, mối quan hệ đó ít chặt chẽ hơn.

3.3. Mặt chủ quan của tội phạm

- Về lỗi: Người thực hiện hành vi do lỗi cố ý trực tiếp.

Theo đó, theo quy định tại Bộ luật Hình sự năm 2015 thì cố ý phạm tội trực tiếp là hành vi của người phạm tội, mà khi đó người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là phá hoại chống nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả đó xảy ra.

- Mục đích: Nhằm phá hoại, chống nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, làm suy yếu chính quyền nhân dân.

3.4. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội gián điệp có thể là người nước ngoài hoặc công dân Việt Nam. Người nước ngoài có thể là ngoại kiều hoặc người gốc Việt Nam mang quốc tịch nước ngoài. Tuy nhiên những người này phải có năng lực trách nhiệm hình sự (có thể nhận thức được phải trái, đúng sai và có thể tự mình làm chủ hành vi) và có độ tuổi từ 16 tuổi trở lên (theo quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự).

Ví dụ: Người đang ở trong nước nhận nhiệm vụ của tổ chức gián điệp nước ngoài, của người nước ngoài hoặc người do tổ chức gián điệp nước ngoài tung về nước thực hiện công việc do chúng chỉ đạo.

Trân trọng./.