Thẩm quyền quyết định và trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính 02 cấp được quy định thực hiện như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là một người làm hành chính ở địa phương xã, hiện tôi muốn tìm hiểu vấn đề về thẩm quyền quyết định và trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính 02 cấp sẽ được quy định thực hiện như thế nào theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 mới (Luật số: 72/2025/QH15)?
MỤC LỤC
Trả lời:
1. Đơn vị hành chính là gì?
Hiện nay, pháp luật nước ta vẫn chưa có quy định đưa ra một định nghĩa cụ thể về đơn vị hành chính nhưng có thể hiểu đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là đơn vị được phân định theo địa giới hành chính phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư, quốc phòng, an ninh nhằm thực hiện các chính sách mới về quản trị địa phương để thống nhất quản lý nền hành chính quốc gia và thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, vùng và cả nước trong mỗi thời kỳ.
2. Thẩm quyền quyết định thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính
Căn cứ theo Điều 9 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 quy định như sau:
“Điều 9. Thẩm quyền quyết định thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính
1. Quốc hội quyết định thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính cấp tỉnh.
2. Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính cấp xã.”
Theo đó, thẩm quyền quyết định đối với việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính được phân định theo cấp độ hành chính nhằm bảo đảm tính tập trung, thống nhất trong tổ chức lãnh thổ quốc gia. Cụ thể như sau:
- Quốc hội quyết định thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính cấp tỉnh;
- Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính cấp xã.
Sự phân cấp thẩm quyền này thể hiện nguyên tắc phân công, phân cấp rõ ràng giữa các cơ quan lập hiến, lập pháp, đồng thời bảo đảm việc điều chỉnh địa giới hành chính luôn gắn với lợi ích quốc gia, phù hợp quy hoạch phát triển và đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước hiệu lực, hiệu quả.
3. Trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính được quy định như thế nào?
Căn cứ theo Điều 10 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 quy định như sau:
“Điều 10. Trình tự, thủ tục thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính
1. Chính phủ phân công Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chủ trì xây dựng đề án thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính cấp tỉnh trình Chính phủ để trình Quốc hội; Ủy ban nhân dân cấp tỉnh tổ chức xây dựng đề án thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính cấp xã trình Chính phủ để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
2. Hồ sơ đề án thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính gồm có:
a) Tờ trình về việc thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính;
b) Đề án về việc thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính;
c) Báo cáo tổng hợp ý kiến Nhân dân, ý kiến của Hội đồng nhân dân và các cơ quan, tổ chức có liên quan;
d) Dự thảo nghị quyết của Quốc hội hoặc dự thảo nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính.
3. Việc thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính phải được lấy ý kiến Nhân dân ở những đơn vị hành chính cấp xã chịu ảnh hưởng trực tiếp, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chịu trách nhiệm tổ chức lấy ý kiến Nhân dân về chủ trương thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính bằng các hình thức phù hợp theo quy định của Chính phủ.
4. Sau khi có kết quả lấy ý kiến Nhân dân, cơ quan xây dựng đề án có trách nhiệm hoàn thiện đề án. Đối với đề án thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính cấp tỉnh thì gửi Hội đồng nhân dân cấp tỉnh xem xét, cho ý kiến. Đối với đề án thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính cấp xã thì gửi Hội đồng nhân dân cấp tỉnh và Hội đồng nhân dân cấp xã ở các đơn vị hành chính có liên quan trực tiếp để xem xét, cho ý kiến.
5. Đề án thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh xây dựng phải được thẩm định trước khi trình Chính phủ và được thẩm tra trước khi trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định.
6. Việc lập đề án, trình tự, thủ tục xem xét, thông qua đề án thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính thực hiện theo quy định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; trình tự, thủ tục xem xét, thông qua đề án thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính cấp tỉnh tại kỳ họp Quốc hội do Quốc hội quy định.”
Theo đó, thủ tục thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới và đổi tên đơn vị hành chính được thiết lập theo một quy trình chặt chẽ, có sự phối hợp đa cấp, bảo đảm cả tính dân chủ, pháp lý và kỹ thuật hành chính. Trách nhiệm chính trong việc xây dựng đề án thuộc về Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, dưới sự phân công của Chính phủ. Việc xây dựng đề án đòi hỏi phải lấy ý kiến Nhân dân tại khu vực chịu ảnh hưởng trực tiếp và thu thập ý kiến của Hội đồng nhân dân, các cơ quan, tổ chức có liên quan, đảm bảo sự đồng thuận xã hội và cơ sở chính trị – pháp lý cho quyết định hành chính.
Hồ sơ đề án phải đầy đủ các thành phần theo luật định và phải trải qua quy trình thẩm định, thẩm tra nghiêm ngặt trước khi được Chính phủ trình Quốc hội hoặc Ủy ban Thường vụ Quốc hội quyết định. Toàn bộ quy trình được thực hiện theo quy định riêng của Quốc hội hoặc Ủy ban Thường vụ Quốc hội, qua đó bảo đảm tính hợp pháp, hợp lý và hiệu lực thi hành đối với các thay đổi về tổ chức đơn vị hành chính, góp phần ổn định hệ thống quản lý nhà nước và phát triển bền vững các địa phương trong toàn quốc.
Trân trọng./.
