Phân chia di sản theo di chúc được thực hiện như thế nào? Phân chia di sản theo pháp luật được thực hiện như thế nào? Trường hợp nào bị hạn chế phân chia di sản?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi là con trai út trong gia đình. Cha tôi mất có để lại di chúc, trong đó ghi rõ phần di sản chia cho từng người con. Tuy nhiên, trong di chúc không nhắc đến mẹ tôi, là người đang bệnh nặng và sống phụ thuộc vào cha tôi khi còn sống. Bên cạnh đó, em gái tôi đang mang thai nhưng chưa sinh. Một số anh chị em muốn chia theo di chúc, số khác lại đòi chia theo pháp luật. Tôi cũng nghe nói có những trường hợp bị hạn chế phân chia di sản. Vậy, việc phân chia di sản theo di chúc và theo pháp luật được thực hiện như thế nào? Và trường hợp nào thì bị hạn chế phân chia di sản?
MỤC LỤC
1. Phân chia di sản theo di chúc được thực hiện như thế nào?
2. Phân chia di sản theo pháp luật được thực hiện như thế nào?
3. Trường hợp nào bị hạn chế phân chia di sản?
Trả lời:
1. Phân chia di sản theo di chúc được thực hiện như thế nào?
Căn cứ Điều 659 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
“Điều 659. Phân chia di sản theo di chúc
1. Việc phân chia di sản được thực hiện theo ý chí của người để lại di chúc; nếu di chúc không xác định rõ phần của từng người thừa kế thì di sản được chia đều cho những người được chỉ định trong di chúc, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
2. Trường hợp di chúc xác định phân chia di sản theo hiện vật thì người thừa kế được nhận hiện vật kèm theo hoa lợi, lợi tức thu được từ hiện vật đó hoặc phải chịu phần giá trị của hiện vật bị giảm sút tính đến thời điểm phân chia di sản; nếu hiện vật bị tiêu hủy do lỗi của người khác thì người thừa kế có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại.
3. Trường hợp di chúc chỉ xác định phân chia di sản theo tỷ lệ đối với tổng giá trị khối di sản thì tỷ lệ này được tính trên giá trị khối di sản đang còn vào thời điểm phân chia di sản.”
Theo đó, việc phân chia di sản phải dựa trên ý chí của người lập di chúc. Nếu di chúc không ghi rõ phần của từng người thừa kế thì di sản được chia đều, trừ khi các bên có thỏa thuận khác. Khi di chúc chia theo hiện vật, người thừa kế sẽ nhận cả hiện vật và hoa lợi hoặc chịu tổn thất nếu hiện vật bị giảm giá trị. Nếu di sản được chia theo tỷ lệ thì tỷ lệ đó tính trên giá trị thực tế còn lại tại thời điểm chia.
2. Phân chia di sản theo pháp luật được thực hiện như thế nào?
Căn cứ Điều 660 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
“Điều 660. Phân chia di sản theo pháp luật
1. Khi phân chia di sản, nếu có người thừa kế cùng hàng đã thành thai nhưng chưa sinh ra thì phải dành lại một phần di sản bằng phần mà người thừa kế khác được hưởng để nếu người thừa kế đó còn sống khi sinh ra được hưởng; nếu chết trước khi sinh ra thì những người thừa kế khác được hưởng.
2. Những người thừa kế có quyền yêu cầu phân chia di sản bằng hiện vật; nếu không thể chia đều bằng hiện vật thì những người thừa kế có thể thỏa thuận về việc định giá hiện vật và thỏa thuận về người nhận hiện vật; nếu không thỏa thuận được thì hiện vật được bán để chia.”
Theo đó, nếu có người thừa kế cùng hàng đang trong thai kỳ, phải dành sẵn một phần di sản để người này được hưởng nếu sinh ra còn sống. Nếu người đó chết trước khi sinh, phần di sản này sẽ được chia cho các thừa kế khác. Ngoài ra, người thừa kế có quyền yêu cầu chia di sản bằng hiện vật; nếu không thể chia đều thì các bên có thể thỏa thuận định giá, thỏa thuận người nhận hiện vật hoặc bán hiện vật để chia nếu không đạt được thỏa thuận.
3. Trường hợp nào bị hạn chế phân chia di sản?
Căn cứ Điều 661 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
“Điều 661. Hạn chế phân chia di sản
Trường hợp theo ý chí của người lập di chúc hoặc theo thỏa thuận của tất cả những người thừa kế, di sản chỉ được phân chia sau một thời hạn nhất định thì chỉ khi đã hết thời hạn đó di sản mới được đem chia.
Trường hợp yêu cầu chia di sản thừa kế mà việc chia di sản ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của bên vợ hoặc chồng còn sống và gia đình thì bên còn sống có quyền yêu cầu Tòa án xác định phần di sản mà những người thừa kế được hưởng nhưng chưa cho chia di sản trong một thời hạn nhất định. Thời hạn này không quá 03 năm, kể từ thời điểm mở thừa kế. Hết thời hạn 03 năm mà bên còn sống chứng minh được việc chia di sản vẫn ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của gia đình họ thì có quyền yêu cầu Tòa án gia hạn một lần nhưng không quá 03 năm.”
Theo đó, việc phân chia di sản thừa kế có thể bị hạn chế trong các trường hợp sau:
- Theo ý chí của người lập di chúc: Nếu trong di chúc, người lập di chúc yêu cầu hoặc có chỉ dẫn rằng di sản chỉ được phân chia sau một thời gian nhất định thì việc chia di sản sẽ bị hạn chế cho đến khi hết thời hạn đó;
- Theo thỏa thuận của tất cả những người thừa kế: Nếu tất cả những người thừa kế thống nhất thỏa thuận rằng việc phân chia di sản chỉ diễn ra sau một thời gian nhất định thì di sản cũng chỉ có thể được phân chia sau khi hết thời gian này;
- Khi việc chia di sản ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của vợ/chồng còn sống và gia đình: Nếu việc chia di sản thừa kế sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của vợ/chồng hoặc gia đình của người đã mất, bên còn sống có quyền yêu cầu Tòa án xác định phần di sản mà các thừa kế được hưởng, nhưng việc chia di sản sẽ bị trì hoãn trong một thời gian nhất định (tối đa là 03 năm). Sau thời gian này, nếu vẫn chưa chia mà việc chia di sản vẫn ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống, bên còn sống có thể yêu cầu Tòa án gia hạn thêm, nhưng không quá 03 năm.
Trân trọng./.
