Phân cấp là gì? Việc phân cấp của chính quyền địa phương 02 cấp được thực hiện như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Theo tôi được biết Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) mới có hiệu lực từ ngày 16/6/2025. Tôi muốn biết việc phân cấp của chính quyền địa phương 02 cấp được thực hiện như thế nào? Xin cảm ơn!
MỤC LỤC
2. Việc phân cấp của chính quyền địa phương 02 cấp được thực hiện như thế nào?
Trả lời:
1. Phân cấp là gì?
Hiện nay, pháp luật nước ta vẫn cho khái niệm chính thức về “phân cấp” là gì nhưng có thể hiểu rằng phân cấp là quá trình phân chia quyền hạn, trách nhiệm và nhiệm vụ giữa các cấp trong một tổ chức, hệ thống hoặc cơ quan, giúp quản lý và điều hành công việc một cách hiệu quả. Mục đích của phân cấp là tạo ra sự linh hoạt trong quản lý, giảm bớt khối lượng công việc cho các cấp cao, đồng thời tăng cường sự chủ động, trách nhiệm và hiệu quả của các cấp dưới.
Trong một hệ thống phân cấp, quyền quyết định và xử lý công việc có thể được phân chia từ cấp cao (Ví dụ: cấp trung ương, lãnh đạo tổ chức) xuống các cấp thấp hơn (cấp địa phương, phòng ban, nhân viên). Mỗi cấp có những quyền hạn và trách nhiệm riêng, nhưng đều có mối liên hệ và phối hợp chặt chẽ với nhau để đạt được mục tiêu chung.
2. Việc phân cấp của chính quyền địa phương 02 cấp được thực hiện như thế nào?
Căn cứ theo Điều 13 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 quy định như sau:
“Điều 13. Phân cấp
1. Hội đồng nhân dân cấp tỉnh phân cấp cho Ủy ban nhân dân cùng cấp hoặc Hội đồng nhân dân cấp xã; Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phân cấp cho cơ quan chuyên môn, tổ chức hành chính khác thuộc Ủy ban nhân dân cấp mình, Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã thực hiện liên tục, thường xuyên một hoặc một số nhiệm vụ, quyền hạn mà mình được giao theo quy định của pháp luật, trừ trường hợp pháp luật quy định không được phân cấp.
Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phân cấp cho đơn vị sự nghiệp công lập thuộc phạm vi quản lý thực hiện liên tục, thường xuyên một hoặc một số nhiệm vụ, quyền hạn mà mình được giao theo quy định của pháp luật để tăng quyền tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp công lập trong việc quản trị đơn vị và cung ứng dịch vụ công, trừ trường hợp pháp luật quy định không được phân cấp.
2. Việc phân cấp phải được quy định trong văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan, cá nhân phân cấp. Cơ quan, cá nhân phân cấp chịu trách nhiệm bảo đảm các điều kiện cần thiết để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn phân cấp, trừ trường hợp cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân được phân cấp có đề nghị và tự bảo đảm điều kiện thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp.
3. Cơ quan, cá nhân phân cấp có trách nhiệm theo dõi, hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn đã phân cấp, bảo đảm các nội dung phân cấp được thực hiện hiệu lực, hiệu quả; chịu trách nhiệm về kết quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn mà mình phân cấp trong trường hợp không bảo đảm điều kiện theo quy định tại khoản 2 Điều này.
4. Cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân được phân cấp có quyền tham gia ý kiến đối với dự thảo văn bản phân cấp; đề nghị cơ quan, cá nhân phân cấp điều chỉnh nội dung phân cấp; chịu trách nhiệm trước pháp luật, trước cơ quan, cá nhân phân cấp về kết quả thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp; định kỳ báo cáo, đánh giá việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp và không được phân cấp tiếp nhiệm vụ, quyền hạn mà mình được phân cấp.
5. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh được đề xuất với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ phân cấp cho cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có thẩm quyền ở địa phương thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn phù hợp với khả năng và điều kiện thực tiễn của địa phương.
Cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có thẩm quyền ở địa phương được đề xuất với Hội đồng nhân dân cấp tỉnh, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh về việc phân cấp cho mình thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn phù hợp với khả năng nếu đáp ứng các yêu cầu về tài chính, nguồn nhân lực và điều kiện cần thiết khác.
6. Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sau khi nhận được nội dung đề xuất của các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân quy định tại khoản 5 Điều này có trách nhiệm xem xét, giải quyết; trường hợp không đồng ý thì phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do.
7. Trường hợp cần phải thay đổi trình tự, thủ tục, thẩm quyền đang được quy định trong văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan nhà nước cấp trên mới thực hiện được việc phân cấp theo quy định tại Điều này thì Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh điều chỉnh các quy định đó tại văn bản quy phạm pháp luật về phân cấp do mình ban hành để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp, bảo đảm yêu cầu về cải cách hành chính theo hướng giảm thủ tục hành chính, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong giải quyết thủ tục hành chính, không quy định thêm thành phần hồ sơ, không tăng thêm yêu cầu, điều kiện, thời gian giải quyết thủ tục đang áp dụng.
Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh có trách nhiệm thực hiện việc công khai thủ tục hành chính có thay đổi, điều chỉnh quy định tại khoản này theo quy định của pháp luật và sau đó có trách nhiệm tổng hợp, báo cáo cơ quan quản lý nhà nước ở trung ương về ngành, lĩnh vực có liên quan về việc điều chỉnh trình tự, thủ tục, thẩm quyền để thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được phân cấp tại địa phương mình.”
Có thể thấy rằng, phân cấp là cơ chế tổ chức quản lý hành chính quan trọng được thực hiện nhằm giao cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân ở địa phương thực hiện liên tục, thường xuyên một hoặc một số nhiệm vụ, quyền hạn theo hướng tăng cường tính chủ động, linh hoạt và trách nhiệm giải trình trong hoạt động quản trị nhà nước.
Việc phân cấp được thực hiện bởi Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân hoặc Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp tỉnh cho các cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc quyền quản lý của mình, trong đó có cả đơn vị sự nghiệp công lập, với mục tiêu đẩy mạnh quyền tự chủ, nâng cao hiệu quả cung ứng dịch vụ công.
Việc phân cấp phải được thể hiện rõ ràng trong văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan, cá nhân thực hiện phân cấp, đồng thời bảo đảm đủ điều kiện thực hiện và được kiểm tra, giám sát, hướng dẫn chặt chẽ nhằm hạn chế sai sót trong quá trình triển khai.
Ngoài ra, pháp luật còn cho phép cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân ở địa phương chủ động đề xuất với cơ quan có thẩm quyền cấp trên về việc phân cấp, nếu đáp ứng đủ điều kiện về tài chính, nhân lực và năng lực thực hiện.
Đặc biệt, trong quá trình thực hiện, nếu gặp vướng mắc do quy định trình tự, thủ tục, thẩm quyền trong các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên thì chính quyền địa phương có quyền chủ động điều chỉnh nội dung các văn bản do mình ban hành, trên cơ sở bảo đảm yêu cầu cải cách hành chính, không phát sinh thủ tục không cần thiết và kịp thời công khai để phục vụ người dân, doanh nghiệp tốt hơn. Qua đó, cơ chế phân cấp góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, tăng tính chủ động và trách nhiệm giải trình của địa phương, đồng thời bảo đảm sự thống nhất trong hệ thống hành chính từ trung ương đến cơ sở.
Trân trọng./.
