Nguyên tắc tổ chức đơn vị hành chính và điều kiện thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới hành chính 02 cấp được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Theo thông tin tôi được biết rằng Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) vừa mới có hiệu lực từ ngày 16/6/2025. Tôi muốn biết việc tổ chức đơn vị hành chính được thực hiện theo nguyên tắc gì? Điều kiện thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới hành chính 02 cấp được quy định như thế nào?
MỤC LỤC
2. Nguyên tắc tổ chức đơn vị hành chính là gì?
Trả lời:
1. Đơn vị hành chính là gì?
Hiện nay, pháp luật nước ta vẫn chưa có quy định đưa ra một định nghĩa cụ thể về đơn vị hành chính nhưng có thể hiểu đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là đơn vị được phân định theo địa giới hành chính phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư, quốc phòng, an ninh nhằm thực hiện các chính sách mới về quản trị địa phương để thống nhất quản lý nền hành chính quốc gia và thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, vùng và cả nước trong mỗi thời kỳ.
2. Nguyên tắc tổ chức đơn vị hành chính là gì?
Căn cứ theo khoản 1 Điều 8 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 quy định như sau:
“Điều 8. Nguyên tắc tổ chức đơn vị hành chính và điều kiện thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính
1. Việc tổ chức đơn vị hành chính được thực hiện theo các nguyên tắc sau đây:
a) Tuân thủ quy định của Hiến pháp và pháp luật; bảo đảm tính ổn định, thông suốt, liên tục của quản lý nhà nước;
b) Phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội từng thời kỳ, phù hợp với đặc điểm, điều kiện tự nhiên, xã hội, truyền thống lịch sử, văn hóa và yêu cầu bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội của từng địa phương;
c) Phù hợp với năng lực quản lý của bộ máy chính quyền địa phương, mức độ ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số; bảo đảm các công việc, thủ tục hành chính liên quan đến người dân, doanh nghiệp và xã hội được tiếp nhận, giải quyết kịp thời, thuận lợi;
d) Thực hiện sắp xếp, tổ chức lại đơn vị hành chính chưa đạt tiêu chuẩn theo quy định của pháp luật.”
Có thể xác định rằng, việc tổ chức đơn vị hành chính phải bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, gắn liền với yêu cầu ổn định và thông suốt trong quản lý nhà nước, đồng thời hài hòa với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, điều kiện tự nhiên, lịch sử – văn hóa, quốc phòng, an ninh của từng địa phương.
Việc tổ chức cũng phải tương thích với năng lực thực thi của bộ máy chính quyền địa phương, mức độ ứng dụng công nghệ thông tin và yêu cầu cải cách thủ tục hành chính, nhằm tạo thuận lợi tối đa cho người dân và doanh nghiệp trong tiếp cận dịch vụ công.
Ngoài ra, việc tổ chức lại các đơn vị hành chính chưa đạt tiêu chuẩn là bước đi cần thiết để nâng cao hiệu quả quản trị nhà nước, đáp ứng yêu cầu đổi mới tổ chức bộ máy hành chính theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả trong điều kiện phát triển và hội nhập hiện nay.
3. Điều kiện thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới hành chính 02 cấp được quy định như thế nào?
Căn cứ theo khoản 2 và 3 Điều 8 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 quy định như sau:
“Điều 8. Nguyên tắc tổ chức đơn vị hành chính và điều kiện thành lập, giải thể, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính
…
2. Việc thành lập, nhập, chia đơn vị hành chính, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải bảo đảm các điều kiện sau đây:
a) Phù hợp quy hoạch có liên quan đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt;
b) Bảo đảm lợi ích chung của quốc gia, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước của chính quyền địa phương các cấp; phát huy tiềm năng, lợi thế nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của đất nước và của từng địa phương;
c) Bảo đảm yêu cầu về quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội; việc thành lập đặc khu ở hải đảo còn phải bảo đảm bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ quốc gia trên các vùng biển, hải đảo, phát huy lợi thế, tiềm năng kinh tế biển, thu hút người dân sinh sống tại đặc khu và phù hợp với chủ trương của cấp có thẩm quyền;
d) Bảo đảm đoàn kết, bình đẳng các dân tộc, phù hợp với các yếu tố truyền thống lịch sử, văn hóa của địa phương; tạo thuận lợi cho Nhân dân;
đ) Phải căn cứ vào tiêu chuẩn của đơn vị hành chính phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo theo quy định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội.
3. Việc giải thể đơn vị hành chính chỉ thực hiện trong các trường hợp sau đây:
a) Do yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của địa phương hoặc của quốc gia;
b) Do thay đổi các yếu tố địa lý, địa hình tác động đến sự tồn tại của đơn vị hành chính đó;
c) Do tổ chức lại đơn vị hành chính theo định hướng của cấp có thẩm quyền và theo quy định của pháp luật.”
Theo đó, việc thành lập, giải thể, nhập, chia hoặc điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính hai cấp phải được thực hiện dựa trên những điều kiện chặt chẽ, mang tính tổng thể và định hướng phát triển bền vững. Những điều kiện này không chỉ đòi hỏi sự phù hợp với quy hoạch đã được phê duyệt mà còn phải bảo đảm hài hòa lợi ích quốc gia và địa phương, phát huy tiềm năng kinh tế - xã hội, đồng thời đáp ứng yêu cầu về quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
Việc thành lập đặc khu ở hải đảo còn được đặt trong bối cảnh đặc thù, gắn liền với yêu cầu bảo vệ chủ quyền quốc gia và phát triển kinh tế biển. Mặt khác, tiêu chuẩn thành lập phải được xác định theo đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo và các yếu tố lịch sử, văn hóa, dân tộc, góp phần củng cố khối đại đoàn kết toàn dân và thuận lợi cho Nhân dân trong sinh sống, phát triển.
Đối với việc giải thể đơn vị hành chính, chỉ được thực hiện khi thuộc các trường hợp:
- Do yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của địa phương hoặc của quốc gia;
- Do thay đổi các yếu tố địa lý, địa hình tác động đến sự tồn tại của đơn vị hành chính đó;
- Do tổ chức lại đơn vị hành chính theo định hướng của cấp có thẩm quyền và theo quy định của pháp luật.
Qua đó cho thấy, việc điều chỉnh đơn vị hành chính là công cụ quản lý nhà nước quan trọng nhưng cần được thực hiện thận trọng, khoa học và theo đúng quy định pháp luật để bảo đảm hiệu quả, tính ổn định và đồng thuận xã hội.
Trân trọng./.
