Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức như thế nào? Đơn vị hành chính 02 cấp của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được quy định ra sao?
Luật sư cho tôi hỏi: Đơn vị hành chính là gì? Tôi nghe nói có sự thay đổi trong cách tổ chức đơn vị hành chính từ ngày 16/6/2025, vậy cụ thể các cấp hành chính theo mô hình “đơn vị hành chính 02 cấp” ở nước ta hiện nay gồm những gì? Xin cảm ơn!
MỤC LỤC
2. Tổ chức đơn vị hành chính được quy định như thế nào?
Trả lời:
1. Đơn vị hành chính là gì?
Hiện nay, pháp luật nước ta vẫn chưa có quy định đưa ra một định nghĩa cụ thể về đơn vị hành chính nhưng có thể hiểu đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là đơn vị được phân định theo địa giới hành chính phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư, quốc phòng, an ninh nhằm thực hiện các chính sách mới về quản trị địa phương để thống nhất quản lý nền hành chính quốc gia và thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia để thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, vùng và cả nước trong mỗi thời kỳ.
2. Tổ chức đơn vị hành chính được quy định như thế nào?
Căn cứ theo Điều 110 Hiến pháp 2013 được sửa đổi, bổ sung bởi khoản 4 Điều 1 Nghị quyết 203/2025/QH15 có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 quy định như sau:
“Điều 110
1. Các đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành hai cấp, gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương và các đơn vị hành chính dưới tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do luật định.
2. Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội thành lập.
3. Việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính phải lấy ý kiến Nhân dân địa phương và theo trình tự, thủ tục do Quốc hội quy định.”
Và tại Điều 1 Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025 (Luật số: 72/2025/QH15) có hiệu lực từ ngày 16/6/2025 có quy định chi tiết hơn về đơn vị hành chính như sau:
“Điều 1. Đơn vị hành chính
1. Đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được tổ chức thành 02 cấp, gồm có:
a) Tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là cấp tỉnh);
b) Xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh (sau đây gọi chung là cấp xã).
Xã là đơn vị hành chính ở nông thôn; phường là đơn vị hành chính ở đô thị; đặc khu là đơn vị hành chính ở một số hải đảo có vị trí quan trọng được thành lập phù hợp với điều kiện địa lý, tự nhiên, đặc điểm dân cư và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh.
2. Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt là địa bàn có vị trí chiến lược, được tổ chức theo mô hình đặc thù, được áp dụng các cơ chế, chính sách ưu đãi vượt trội, thực hiện các chính sách mới về quản trị địa phương, thu hút đầu tư, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, vùng và cả nước. Đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt do Quốc hội quyết định thành lập.”
Như vậy, hệ thống tổ chức đơn vị hành chính của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được thiết kế theo hướng tinh gọn, phù hợp với bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và yêu cầu quản lý nhà nước hiệu lực, hiệu quả. Theo đó, các đơn vị hành chính được tổ chức thành hai cấp là cấp tỉnh (gồm tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương) và cấp xã (gồm xã, phường, đặc khu trực thuộc cấp tỉnh).
Bên cạnh đó, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt là mô hình tổ chức đặc thù do Quốc hội quyết định thành lập nhằm phát huy lợi thế về vị trí địa lý, tiềm năng phát triển và bảo đảm quốc phòng, an ninh.
Việc thành lập, giải thể, điều chỉnh các đơn vị hành chính đều phải bảo đảm nguyên tắc dân chủ, có sự tham vấn ý kiến Nhân dân và tuân thủ quy trình chặt chẽ do Quốc hội quy định. Điều này thể hiện rõ định hướng hoàn thiện thể chế tổ chức hành chính gắn với yêu cầu đổi mới mô hình quản trị địa phương trong thời kỳ đẩy mạnh phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.
Trân trọng./.
