1. Giải thích từ ngữ
Vi phạm các quy định về bảo đảm an toàn trong chiến đấu hoặc trong huấn luyện được hiểu là hành vi liên quan đến việc không tuân thủ các quy định, tiêu chuẩn an toàn được ban hành nhằm đảm bảo an toàn cho các hoạt động chiến đấu hoặc huấn luyện quân sự.
2. Tội danh
“Điều 411. Tội vi phạm các quy định về bảo đảm an toàn trong chiến đấu hoặc trong huấn luyện
1. Người nào không chấp hành nghiêm chỉnh những quy định bảo đảm an toàn trong chiến đấu hoặc trong huấn luyện gây hậu quả nghiêm trọng, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.
2. Phạm tội gây hậu quả rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm.”
3. Cấu thành tội phạm
3.1. Khách thể của tội phạm
Khách thể của tội này là trật tự an toàn trong hoạt động quốc phòng, đặc biệt là trong chiến đấu hoặc huấn luyện quân sự. Đây là những hoạt động có tính đặc thù, liên quan trực tiếp đến việc bảo vệ an ninh quốc gia và tính mạng, sức khỏe của các quân nhân hoặc những người tham gia huấn luyện. Tội phạm này xâm phạm vào trật tự xã hội, an ninh quốc phòng và có thể gây ra thiệt hại lớn về nhân mạng hoặc tài sản.
3.2. Mặt khách quan của tội phạm
Đây là hành vi cụ thể mà người phạm tội đã thực hiện, làm vi phạm các quy định về an toàn trong quá trình chiến đấu hoặc huấn luyện. Hành vi này có thể bao gồm các trường hợp như:
- Không tuân thủ các quy tắc an toàn: Ví dụ, không sử dụng đúng cách các thiết bị bảo hộ cá nhân, không tuân thủ các quy định về sử dụng vũ khí, chất nổ, hoặc thiết bị quân sự khác.
- Tổ chức hoặc chỉ đạo không đúng quy trình: Ví dụ, tổ chức một buổi huấn luyện mà không có kế hoạch đảm bảo an toàn, không kiểm tra trang thiết bị trước khi sử dụng, hoặc không tuân thủ các biện pháp phòng ngừa tai nạn.
- Bỏ qua các cảnh báo: Ví dụ, không thực hiện các biện pháp an toàn đã được yêu cầu sau khi nhận được cảnh báo về nguy cơ tai nạn.
Hậu quả có thể xảy ra bao gồm:
- Thiệt hại về tính mạng và sức khỏe: Hậu quả nghiêm trọng có thể là gây chết người, bị thương, hoặc ảnh hưởng đến sức khỏe của những người tham gia chiến đấu hoặc huấn luyện.
- Thiệt hại về tài sản: Có thể là sự phá hủy, hư hỏng các trang thiết bị, vũ khí, hoặc cơ sở vật chất liên quan đến hoạt động quân sự.
- Thiệt hại về an ninh quốc gia: Hậu quả cũng có thể ảnh hưởng đến an ninh quốc gia, như mất mát thông tin, bí mật quân sự, hoặc làm giảm hiệu quả của các hoạt động quân sự.
Hậu quả nghiêm trọng xảy ra là dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm. Hậu quả này phải do hành vi vi phạm các quy định về bảo đảm an toàn trong chiến đấu hoặc trong huấn luyện trực tiếp gây ra. Tội phạm hoàn thành từ thời điểm có hậu quả nghiêm trọng xảy ra.
Trường hợp hậu quả nghiêm trọng không xảy ra, người thực hiện hành vi không phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm này nhưng sẽ bị xử lý kỷ luật theo quy định tại Điều 28 Thông tư 143/2023/TT-BQP quy định về việc xử lý kỷ luật trong quân đội nhân dân Việt Nam của Bộ Quốc Phòng:
“Điều 28. Vi phạm các quy định về bảo đảm an toàn
1. Vi phạm các quy định phòng chống cháy nổ; bảo đảm an toàn trong huấn luyện, công tác, lao động, học tập, sinh hoạt và an toàn giao thông thì bị kỷ luật khiển trách hoặc cảnh cáo.
2. Nếu vi phạm một trong các trường hợp sau thì bị kỷ luật từ hạ bậc lương, giáng chức, cách chức đến giáng cấp bậc quân hàm
a) Đã bị xử lý kỷ luật mà còn vi phạm;
b) Là người có chuyên môn nghiệp vụ hoặc thiếu trách nhiệm trong việc ngăn chặn hậu quả;
c) Để xảy ra mất an toàn về người, vũ khí, trang bị, phương tiện, tài sản.”
3.3. Mặt chủ quan của tội phạm
Tội phạm được thực hiện do lỗi vô ý, có thể là vô ý do quá tự tin hoặc vô ý do cẩu thả:
- Lỗi vô ý do cẩu thả: Đây là trường hợp phổ biến nhất trong tội này. Người phạm tội có thể đã nhận thức được các quy định an toàn nhưng không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ vì chủ quan, lơ là hoặc đánh giá sai tình hình. Họ không mong muốn gây ra hậu quả nghiêm trọng nhưng hậu quả vẫn xảy ra do sự thiếu trách nhiệm của họ.
- Lỗi vô ý do quá tự tin: Người phạm tội tin rằng hậu quả nguy hiểm sẽ không xảy ra, dù đã nhận thức được khả năng gây ra hậu quả từ hành vi của mình. Ví dụ, người chỉ huy quân sự có thể bỏ qua một quy định an toàn vì tin rằng mình có thể kiểm soát được tình hình, nhưng thực tế hậu quả nghiêm trọng đã xảy ra.
Động cơ phổ biến trong trường hợp này là sự thiếu trách nhiệm, lơ là trong việc thực hiện các nhiệm vụ quân sự, hoặc không đánh giá đúng mức độ nguy hiểm của tình huống. Điều này có thể xuất phát từ sự tự mãn, thói quen chủ quan, hoặc đơn giản là do thiếu kiến thức. Trong một số trường hợp, động cơ có thể xuất phát từ sự thiếu hiểu biết về tầm quan trọng của các quy định an toàn hoặc sự coi thường các quy định này.
Trong nhiều trường hợp, người phạm tội không có mục đích cụ thể để gây ra hậu quả nghiêm trọng. Hành vi của họ thường không có mục tiêu phá hoại hay gây nguy hiểm mà chỉ đơn thuần là kết quả của sự vô ý, chủ quan hoặc thiếu cẩn trọng. Có trường hợp mặc dù người phạm tội có thể cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của mình, nhưng do cách thực hiện sai lầm hoặc không tuân thủ quy định an toàn, họ đã gây ra hậu quả nghiêm trọng.
3.4. Chủ thể của tội phạm
Chủ thể của tội phạm này là chủ thể đặc biệt. Chỉ những người được quy định tại Điều 392 Bộ luật Hình sự mới có thể thực hiện tội phạm.
“Điều 392. Những người phải chịu trách nhiệm hình sự về các tội xâm phạm nghĩa vụ, trách nhiệm của quân nhân
1. Quân nhân tại ngũ, công nhân, viên chức quốc phòng.
2. Quân nhân dự bị trong thời gian tập trung huấn luyện.
3. Dân quân, tự vệ trong thời gian phối thuộc với quân đội trong chiến đấu, phục vụ chiến đấu.
4. Công dân được trưng tập vào phục vụ trong quân đội.”
Ngoài ra, người phạm tội phải đáp ứng đủ điều kiện về tuổi chịu trách nhiệm hình sự và có đầy đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự. Theo quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự, chủ thể của tội vi phạm các quy định về bảo đảm an toàn trong chiến đấu hoặc trong huấn luyện là người từ đủ 16 tuổi trở lên.
Trân trọng./.