1. Giải thích từ ngữ

Làm sai lệch kết quả bầu cử, kết quả trưng cầu ý dân được hiểu là hành vi cố ý can thiệp vào quá trình hoặc kết quả của một cuộc bầu cử hoặc trưng cầu ý dân nhằm thay đổi, làm biến dạng kết quả thực tế, không phản ánh đúng ý chí, nguyện vọng của cử tri.

2. Tội danh

“Điều 161. Tội làm sai lệch kết quả bầu cử, kết quả trưng cầu ý dân

1. Người nào có trách nhiệm trong việc tổ chức, giám sát việc bầu cử, tổ chức trưng cầu ý dân mà giả mạo giấy tờ, gian lận phiếu hoặc dùng thủ đoạn khác để làm sai lệch kết quả bầu cử, kết quả trưng cầu ý dân, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 03 năm:

a) Có tổ chức;

b) Dẫn đến phải tổ chức lại việc bầu cử hoặc trưng cầu ý dân.

3. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm.”

3. Cấu thành tội phạm

3.1. Khách thể của tội phạm

Hành vi làm sai lệch kết quả bầu cử bằng những thủ đoạn khác nhau làm cho kết quả cuối cùng của cuộc bầu cử không phản ánh đúng với thực tế khách quan, xâm phạm quyền bầu cử, ứng cử của công dân. 

3.2. Mặt khách quan của tội phạm

Mặt khách quan của tội phạm này được thể hiện qua các hành vi như:

- Thứ nhất, hành vi giả mạo giấy tờ:

+ Đây là hành vi làm phiếu bầu cử, phiếu trưng cầu ý dân giả hoặc dùng phiếu bầu cử, phiếu trưng cầu ý dân đã bị sửa chữa kết quả bầu cử trên các phiếu bầu, thêm hoặc bớt phiếu bầu cử với mục đích làm sai lệch kết quả bầu cử theo ý mình. 

+ Ví dụ: anh K là Trưởng ban kiểm phiếu kết quả bầu cử Hội đồng nhân dân huyện T, anh K đã sửa chữa kết quả bầu cử trong biên bản kiểm phiếu để bà H không trúng cử, vì giữa bà H với K có mâu thuẫn.

- Thứ hai, hành vi gian lận phiếu:

+ Hành vi dối trá trong việc thêm, bớt phiếu bầu, dẫn đến kết quả bầu cử, kết quả trưng cầu ý dân không chính xác như: thay đổi số phiếu đã bầu cử như bớt của người này, tăng cho người kia, đưa phiếu giả vào…

+ Ví dụ: Anh D là thành viên trong Ban kiểm phiếu vì không muốn cho ông L trúng cử nên đã rút bớt phiếu trúng cử của ông L trước khi bắt đầu kiểm phiếu.

- Thứ ba, hành vi dùng thủ đoạn khác như:

+ Thay thùng phiếu thật bằng thùng phiếu giả; lấy cắp biên bản kiểm phiếu, thay bằng biên bản kiểm phiếu khác theo ý đồ của người phạm tội.

+ Mua chuộc, dụ dỗ, cưỡng ép,… người có trách nhiệm trong việc tổ chức giám sát việc bầu cử để những người này thực hiện hành vi giả mạo giấy tờ hoặc gian lận phiếu bầu để làm sai lệch kết quả bầu cử.

- Thứ tư, là hành vi phạm tội có tổ chức: Hành vi của nhiều người cố ý cùng bàn bạc, cấu kết chặt chẽ với nhau, vạch kế hoạch để thực hiện hành vi làm sai lệch kết quả bầu cử, kết quả trưng cầu ý dân, dưới sự điều khiển thống nhất của người cầm đầu. Đây là trường hợp phạm tội có đồng phạm. 

- Thứ năm, hành vi phạm tội dẫn đến phải tổ chức lại việc bầu cử hoặc trưng cầu ý dân:  Đây là trường hợp hành vi phạm tội của người phạm tội đã làm cho tình hình phức tạp nên ngày bầu cử không diễn ra đúng kế hoạch; kết quả bầu cử không minh bạch, không chọn được những người có đủ phẩm chất và năng lực; nhân dân không tin tưởng vào kết quả bầu cử nên phải bầu cử lại lần hai dẫn đến sự tốn kém và ảnh hưởng đến vấn đề chính trị.

Lưu ý: 

- Hậu quả không phải là dấu hiệu bắt buộc cấu thành tội phạm này. 

- Chỉ cần người phạm tội đã có hành vi giả mạo giấy tờ, gian lận phiếu bầu hoặc dùng thủ đoạn khác để làm sai lệch kết quả bầu cử là tội phạm đã hoàn thành. 

3.3. Mặt chủ quan của tội phạm

Tội làm sai lệch kết quả bầu cử thực hiện do lỗi cố ý, có thể là lỗi cố ý trực tiếp hoặc lỗi cố ý gián tiếp. Tức là người phạm tội nhận thức rõ hành vi làm sai lệch kết quả bầu cử là trái pháp luật, thấy trước được hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra hoặc nhận thức rõ hành vi của mình là trái pháp luật, thấy trước hậu quả của hành vi đó có thể xảy ra, tuy không mong muốn nhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra.

Người phạm tội làm sai lệch kết quả bầu cử có nhiều động cơ khác nhau; động cơ không phải là dấu hiệu bắt buộc của tội phạm này, nên việc xác định động cơ phạm tội của người phạm tội chỉ có ý nghĩa trong việc quyết định hình phạt.

Mục đích của người phạm tội là mong muốn hoặc bỏ mặc kết quả bầu cử bị làm sai lệch. Tuy nhiên, mức độ có khác nhau, có người mong sai lệch nhiều có người chỉ mong sai lệch một phiếu để người mà mình quan tâm trúng cử.

3.4. Chủ thể của tội phạm

Người phạm tội này là chủ thể đặc biệt, phải là người có chức vụ, quyền hạn, trách nhiệm trong việc tổ chức, giám sát việc bầu cử, tổ chức trưng cầu ý dân mới có thể làm sai lệch kết quả bầu cử.  

Ví dụ: Chủ tịch, Phó chủ tịch Hội đồng bầu cử; Trưởng ban, Phó trưởng ban giám sát bầu cử; ủy viên Ủy ban bầu cử; nhân viên giúp việc trong ban bầu cử, tổ bầu cử… 

Đương nhiên đây phải là người từ đủ 16 tuổi trở lên và có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự (năng lực nhận thức và năng lực làm chủ hành vi) theo quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự.

Trân trọng./.