Thế nào là người dưới mười lăm tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự? Bồi thường thiệt hại do người dưới mười lăm tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự gây ra trong thời gian trường học, bệnh viện, pháp nhân khác trực tiếp quản lý được quy định như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Khi một người mất năng lực hành vi dân sự trong thời gian điều trị tại bệnh viện gây thiệt hại cho người khác, liệu bệnh viện có thể phải chịu trách nhiệm bồi thường hay không, ngoài người giám hộ của người mất năng lực hành vi?
MỤC LỤC
1. Người dưới mươi lăm tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự là gì?
Trả lời:
1. Người dưới mươi lăm tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự là gì?
Người dưới 15 tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự là những người không có hoặc không đủ năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại, vì vậy trách nhiệm bồi thường thiệt hại do những thiệt hại mà họ gây ra thuộc về một chủ thể khác.
2. Bồi thường thiệt hại do người dưới mươi lăm tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự gây ra trong thời gian trường học, bệnh viện, pháp nhân khác trực tiếp quản lý
Căn cứ theo Điều 586 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
“Điều 586. Năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại của cá nhân
1. Người từ đủ mười tám tuổi trở lên gây thiệt hại thì phải tự bồi thường.
2. Người chưa đủ mười lăm tuổi gây thiệt hại mà còn cha, mẹ thì cha, mẹ phải bồi thường toàn bộ thiệt hại; nếu tài sản của cha, mẹ không đủ để bồi thường mà con chưa thành niên gây thiệt hại có tài sản riêng thì lấy tài sản đó để bồi thường phần còn thiếu, trừ trường hợp quy định tại Điều 599 của Bộ luật này.
Người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi gây thiệt hại thì phải bồi thường bằng tài sản của mình; nếu không đủ tài sản để bồi thường thì cha, mẹ phải bồi thường phần còn thiếu bằng tài sản của mình.
3. Người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi gây thiệt hại mà có người giám hộ thì người giám hộ đó được dùng tài sản của người được giám hộ để bồi thường; nếu người được giám hộ không có tài sản hoặc không đủ tài sản để bồi thường thì người giám hộ phải bồi thường bằng tài sản của mình; nếu người giám hộ chứng minh được mình không có lỗi trong việc giám hộ thì không phải lấy tài sản của mình để bồi thường.”
Căn cứ vào thời người chịu trách nhiệm quản lý, theo dõi những đối tượng này để xác định chủ thể chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho người bị thiệt hại. Theo đó, Điều 599 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về bồi thường thiệt hại do người dưới 15 tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự gây ra trong thời gian trường học, bệnh viện, pháp nhân khác đang trực tiếp quản lý, như sau:
“Điều 599. Bồi thường thiệt hại do người dưới mười lăm tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự gây ra trong thời gian trường học, bệnh viện, pháp nhân khác trực tiếp quản lý
1. Người chưa đủ mười lăm tuổi trong thời gian trường học trực tiếp quản lý mà gây thiệt hại thì trường học phải bồi thường thiệt hại xảy ra.
2. Người mất năng lực hành vi dân sự gây thiệt hại cho người khác trong thời gian bệnh viện, pháp nhân khác trực tiếp quản lý thì bệnh viện, pháp nhân khác phải bồi thường thiệt hại xảy ra.
3. Trường học, bệnh viện, pháp nhân khác quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này không phải bồi thường nếu chứng minh được mình không có lỗi trong quản lý; trong trường hợp này, cha, mẹ, người giám hộ của người dưới mười lăm tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự phải bồi thường”
Quy định này nhấn mạnh trách nhiệm của cha, mẹ trong trường hợp người chưa đủ mười lăm tuổi gây thiệt hại, nhưng cũng tạo ra ngoại lệ có thể áp dụng trong những trường hợp cụ thể. Điều này giúp hệ thống pháp luật linh hoạt và có khả năng xử lý các tình huống đặc biệt mà có thể không phù hợp với quy định chung.
Như vậy thì người chưa đủ 15 tuổi gây thiệt hại mà còn cha mẹ thì cha mẹ phải bồi thường thiệt hại. Người chưa đủ 15 tuổi được xác định là không có khả năng chịu trách nhiệm bồi thường. Hơn nữa, bản thân họ vẫn chịu sự giám sát quản lý của cha mẹ nên khi họ gây thiệt hại, cha mẹ được xem là có lỗi trong việc quản lý (lỗi suy đoán) nên cha mẹ phải có trách nhiệm bồi thường thiệt hại. Tuy nhiên, nếu tài sản của cha mẹ không đủ mà con có tài sản riêng thì cha mẹ được lấy tài sản đó để bồi thường phần còn thiếu. Bên cạnh đó thì cũng có trường hợp ngoại trừ tại Điều 599 Bộ luật Dân sự 2015.
3. Nội dung
Những thiệt hại do người dưới 15 tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự sẽ do người giám hộ, người đại diện hợp pháp của họ thực hiện. Tuy nhiên, xuất phát từ việc nhận thức còn hạn chế hoặc không nhận thức và làm chủ được hành vi của mình, mà trường học, bệnh viện, pháp nhân khác đang trực tiếp quản lý, giáo dục, theo dõi họ cũng có một phần trách nhiệm đối với hành vi gây thiệt hại của họ.
Theo đó, trường học, bệnh viện, pháp nhân khác trực tiếp quản lý có nghĩa vụ phải bồi thường những thiệt hại do người dưới 15 tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự nếu đang trong thời gian trực tiếp quản lý. Trách nhiệm bồi thường của trường học, bệnh viện, pháp nhân phụ thuộc vào thời gian trực tiếp quản lý. “Thời gian trực tiếp quản lý” được hiểu là thời hạn trong đó các tổ chức theo quy định về nghề nghiệp có nghĩa vụ giáo dục, chữa bệnh cho người dưới 15 tuổi và người mất năng lực hành vi dân sự. Hay nói cách khác đó là thời gian mà trường học, bệnh viện, pháp nhân khác có nghĩa vụ quản lý, giáo dục, theo dõi những người mà mình quản lý.
Do đó, trong quãng thời gian này nếu người dưới 15 tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự mà gây thiệt hại thì những tổ chức nghề nghiệp quản lý họ phải bồi thường thiệt hại cho người bị hại. Bởi vì, họ đã không thực hiện đúng chức năng của mình, do lỗi trong công các tổ chức, quản lý nên đã để người mà mình quản lý gây thiệt hại cho người khác. Ví dụ: Tổ chức lao động cho học sinh không tốt; không có các biện pháp an toàn, bảo hộ;…Người dưới 15 tuổi, người mất năng lực hành vi là những người cần được chăm sóc, quản lý, giáo dục để hình thành nhận thức, quản lý hành vi của mình. Họ không có hoặc không đủ nhận thức để làm chủ hành vi và suy nghĩ về hậu quả của hành vi do mình gây ra, vì vậy, cần thiết phải có cá nhân, tổ chức đứng ra để chịu trách nhiệm quản lý, chăm sóc. Chính vì vậy, mà những cá nhân, tổ chức nghề nghiệp thực hiện công việc đó phải đồng thời chịu trách nhiệm về những hành vi do người mà mình quản lý gây ra.
Tuy nhiên, không phải bao giờ trường học, bệnh viện, pháp nhân khác đang quản lý người chưa đủ 15 tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự cũng có lỗi trong việc quản lý khi những người này gây ra thiệt hại. Do đó, pháp luật quy định trường học, bệnh viện, pháp nhân khi quản lý người dưới 15 tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự không phải bồi thiệt hại do nếu chứng minh được mình không có lỗi trong quản lý. Đây là cơ sở để giải thoát khỏi trách nhiệm bồi thường thiệt hại do người mà mình quản lý gây ra trong thời gian trực tiếp quản lý của những tổ chức này.
Quy định này nhằm mục đích xem xét chủ thể nào có lỗi khiến cho người dưới 15 tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự gây nên thiệt hại cho người khác. Nếu không có quy định này, thì mặc nhiên trong thời gian quản lý các tổ chức nghề nghiệp phải chịu trách nhiệm, mà không cần xem xét đến yếu tố lỗi, là yếu tố quan trọng để hình thành trách nhiệm dân sự của một chủ thể. Trên thực tế, có những chủ thể lợi dụng quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại của các tổ chức nghề nghiệp để đùn đẩy trách nhiệm. Vì vậy, quy định này có vai trò quan trọng. Theo đó, trong trường hợp các tổ chức nghề nghiệp chứng minh được mình không có lỗi, thì cha mẹ, người giám hộ của người dưới 15 tuổi, người mất năng lực hành vi dân sự phải bồi thường.
Trong trường hợp khi một người mất năng lực hành vi dân sự gây thiệt hại cho người khác trong thời gian điều trị tại bệnh viện, theo quy định của pháp luật, bệnh viện có thể phải chịu trách nhiệm bồi thường nếu có sự sơ suất trong việc quản lý hoặc chăm sóc người bệnh.
- Trách nhiệm của người giám hộ: Người mất năng lực hành vi dân sự (Ví dụ: người bị bệnh tâm thần) không thể tự mình thực hiện các hành vi dân sự và phải có người giám hộ đại diện. Vì vậy, người giám hộ (thường là cha mẹ hoặc người đại diện hợp pháp) sẽ chịu trách nhiệm chính trong việc bồi thường thiệt hại nếu người này gây thiệt hại cho người khác.
- Trách nhiệm của bệnh viện: Bệnh viện có trách nhiệm bảo đảm an toàn cho bệnh nhân trong suốt quá trình điều trị. Nếu bệnh viện không thực hiện đúng nghĩa vụ chăm sóc và giám sát bệnh nhân, chẳng hạn như để bệnh nhân gây thiệt hại cho người khác do sự lơ là trong quản lý, thì bệnh viện có thể phải chịu trách nhiệm bồi thường theo nguyên tắc trách nhiệm bồi thường thiệt hại do hành vi thiếu cẩn trọng của tổ chức hoặc cá nhân.
Do đó, ngoài người giám hộ, bệnh viện có thể phải chịu một phần trách nhiệm nếu sự thiệt hại là do sự thiếu sót trong công tác quản lý và chăm sóc bệnh nhân, đặc biệt trong trường hợp người bệnh mất năng lực hành vi dân sự và cần sự giám sát đặc biệt.
Trân trọng./.
