Pháp nhân thương mại là gì? Pháp nhân phi thương mại là gì? Khi nào một tổ chức được công nhận là pháp nhân?
Luật sư cho tôi hỏi: Một nhóm bạn góp vốn mở một quán cà phê nhưng không đăng ký doanh nghiệp, chỉ hoạt động trên thỏa thuận miệng. Nếu quán có tranh chấp hợp đồng với nhà cung cấp hoặc bị khách hàng kiện, thì ai sẽ chịu trách nhiệm pháp lý? Trong trường hợp này, nhóm bạn có được coi là pháp nhân thương mại không?
MỤC LỤC
1. Pháp nhân thương mại là gì?
3. Khi nào một tổ chức được coi là pháp nhân
Trả lời:
1. Pháp nhân thương mại là gì?
Căn cứ Điều 75 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
“ Điều 75. Pháp nhân thương mại
1. Pháp nhân thương mại là pháp nhân có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận được chia cho các thành viên.
2. Pháp nhân thương mại bao gồm doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác.
3. Việc thành lập, hoạt động và chấm dứt pháp nhân thương mại được thực hiện theo quy định của Bộ luật này, Luật doanh nghiệp và quy định khác của pháp luật có liên quan.”
Pháp nhân thương mại là pháp nhân có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận và lợi nhuận được chia cho các thành viên. Pháp nhân thương mại bao gồm doanh nghiệp và các tổ chức kinh tế khác.
- Doanh nghiệp: “Doanh nghiệp là tổ chức có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch, được thành lập hoặc đăng ký thành lập theo quy định của pháp luật nhằm mục đích kinh doanh." (Điều 4 Luật Doanh nghiệp 2020).
- Kinh doanh là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả công đoạn của quá trình từ đầu tư, sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích tìm kiếm lợi nhuận (Điều 4 Luật Doanh nghiệp 2020).
- Các tổ chức kinh tế khác khác được hiểu là các tổ chức không phải là doanh nghiệp, cũng có hoạt động kinh tế nhằm tìm kiến lợi nhuận.
Để tiến hành các hoạt động kinh doanh nhằm tìm kiếm lợi nhuận thì doanh nghiệp có các quyền như: Tự do kinh doanh trong những ngành, nghề mà luật không cấm; Tự chủ kinh doanh và lựa chọn hình thức tổ chức kinh doanh; chủ động lựa chọn ngành, nghề, địa bàn, hình thức kinh doanh; chủ động điều chỉnh quy mô và ngành, nghề kinh doanh...
Việc thành lập, hoạt động và chấm dứt pháp nhân thương mại được thực hiện theo quy định của Bộ luật này, Luật doanh nghiệp và quy định khác của pháp luật có liên quan.
2. Pháp nhân phi thương mại
Căn cứ theo Điều 76 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
“Điều 76. Pháp nhân phi thương mại
1. Pháp nhân phi thương mại là pháp nhân không có mục tiêu chính là tìm kiếm lợi nhuận; nếu có lợi nhuận thì cũng không được phân chia cho các thành viên.
2. Pháp nhân phi thương mại bao gồm cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, quỹ xã hội, quỹ từ thiện, doanh nghiệp xã hội và các tổ chức phi thương mại khác.
3. Việc thành lập, hoạt động và chấm dứt pháp nhân phi thương mại được thực hiện theo quy định của Bộ luật này, các luật về tổ chức bộ máy nhà nước và quy định khác của pháp luật có liên quan.”
Pháp nhân phi thương mại bao gồm:
- Các cơ quan nhà nước: Chính phủ, các Bộ, cơ quan ngang Bộ, cơ quan có chức năng quản lý nhà nước thuộc Chính phủ; Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, cấp huyện, cấp xã và các cơ quan chuyên môn thuộc ủy ban nhân dân...
- Đơn vị vũ trang nhân dân: Quân đội nhân dân, Công an nhân dân và Dân quân tự vệ.
- Tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, quỹ xã hội, quỹ từ thiện, doanh nghiệp xã hội và các tổ chức phi thương mại khác.
Việc thành lập, hoạt động và chấm dứt pháp nhân phi thương mại được thực hiện theo quy định của Bộ luật này, các luật về tổ chức bộ máy nhà nước và quy định khác của pháp luật có liên quan.
3. Khi nào một tổ chức được coi là pháp nhân
Căn cứ theo Điều 74 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
“Điều 74. Pháp nhân
1. Một tổ chức được công nhận là pháp nhân khi có đủ các điều kiện sau đây:
a) Được thành lập theo quy định của Bộ luật này, luật khác có liên quan;
b) Có cơ cấu tổ chức theo quy định tại Điều 83 của Bộ luật này;
c) Có tài sản độc lập với cá nhân, pháp nhân khác và tự chịu trách nhiệm bằng tài sản của mình;
d) Nhân danh mình tham gia quan hệ pháp luật một cách độc lập.
2. Mọi cá nhân, pháp nhân đều có quyền thành lập pháp nhân, trừ trường hợp luật có quy định khác.”
Như vậy, một tổ chức để có thể được coi là pháp nhân khi đáp ứng các điều kiện:
Thứ nhất, được thành lập một cách hợp pháp. Căn cứ theo Điều 82 Bộ luật Dân sự 2015 quy định như sau:
“Điều 82. Thành lập, đăng ký pháp nhân
1. Pháp nhân được thành lập theo sáng kiến của cá nhân, pháp nhân hoặc theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
2. Đăng ký pháp nhân bao gồm đăng ký thành lập, đăng ký thay đổi và đăng ký khác theo quy định của pháp luật.
3. Việc đăng ký pháp nhân phải được công bố công khai.”
Pháp nhân có thể được thành lập theo sáng kiến của cá nhân, tổ chức hoặc theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền và có mục đích, nhiệm vụ hợp pháp. Quy định này loại bỏ tư cách pháp nhân của những tổ chức được thành lập bất hợp pháp.
Thứ hai, có cơ cẩu tổ chức chặt chẽ. Tổ chức là một tập thể người được sắp xếp dưới một hình thức nào đó phù hợp với chức năng và lĩnh vực hoạt động, bảo đảm tính hiệu quả trong hoạt động của loại hình tổ chức đó. Pháp nhân phải có cơ cấu tổ chức chặt chẽ để biến một tập thể người thành một thể thống nhất (một chủ thể) có khả năng thực hiện có hiệu quả nhất nhiệm vụ của tổ chức đó đặt ra khi thành lập.
Thứ ba, phải có tài sản độc lập và tự chịu trách nhiệm độc lập bằng tài sản đó. Tài sản của pháp nhân hình thành từ các nguồn khác nhau như Nhà nước giao để thực hiện chức năng, nhiệm vụ; từ nguồn vốn đóng góp của các thành viên; Từ hoạt động sản xuất kinh doanh hợp pháp; được thừa kế, tặng cho....
Để một tổ chức tham gia vào các quan hệ tài sản với tư cách là chủ thể độc lập thì tổ chức đó phải có tài sản riêng của mình - tài sản độc lập. Sự độc lập về tài sản của pháp nhân phải:
- Độc lập với tài sản của cá nhân - thành viên của pháp nhân.
- Tài sản thuộc quyền của pháp nhân đó, do pháp nhân chiếm hữu, sử dụng, định đoạt trong phạm vi nhiệm vụ và phù hợp với mục đích của pháp nhân
- Trên cơ sở pháp nhân có tài sản độc lập thì pháp nhân phải tự chịu trách nhiệm bằng tài sản riêng của mình.
Thứ tư, nhân danh mình tham gia vào các quan hệ pháp luật một cách độc lập. Pháp nhân là một chủ thể độc lập của quan hệ pháp luật dân sự, do đó, khi xác lập, thực hiện các giao dịch dân sự hay các quan hệ khác thì pháp nhân phải nhân danh chính mình mà không phải nhân danh bất kì một cá nhân hay pháp nhân nào khác. Pháp nhân tham gia vào các quan hệ pháp luật với tư cách riêng, có khả năng hưởng quyền và gánh chịu các nghĩa vụ dân sự do pháp luật quy định phù hợp với điều lệ của pháp nhân. Đồng thời, trong quan hệ tố tụng, pháp nhân có thể trở thành nguyên đơn hoặc bị đơn trước Toà án.
Một nhóm bạn góp vốn mở một quán cà phê nhưng không đăng ký doanh nghiệp, chỉ hoạt động trên thỏa thuận miệng. Nếu quán có tranh chấp hợp đồng với nhà cung cấp hoặc bị khách hàng kiện, trong trường hợp này nhóm bạn không được coi là pháp nhân thương mại vì chưa đăng ký doanh nghiệp. Khi có tranh chấp, cá nhân đứng tên hợp đồng hoặc tất cả thành viên góp vốn có thể phải chịu trách nhiệm pháp lý bằng tài sản cá nhân. Để tránh rủi ro, nhóm nên đăng ký doanh nghiệp hoặc hộ kinh doanh.
Trân trọng./.
