Nhân thân là gì? Quyền nhân thân bao gồm những quyền gì?
Luật sư cho tôi hỏi: Một người bị người khác chụp ảnh và đăng lên mạng xã hội mà không có sự đồng ý. Trong trường hợp này, người bị xâm phạm có thể yêu cầu gì theo pháp luật?
MỤC LỤC
3. Quyền nhân thân gồm những quyền nào?
Trả lời:
1. Nhân thân là gì?
Căn cứ theo khoản 1 Điều 25 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
“Điều 25. Quyền nhân thân
1. Quyền nhân thân được quy định trong Bộ luật này là quyền dân sự gắn liền với mỗi cá nhân, không thể chuyển giao cho người khác, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác.
…”
Quyền này là quyền gắn liền với mỗi cá nhân và không thể để người khác thực hiện thay được trừ trường hợp:
- Xác lập, thực hiện quan hệ dân sự liên quan đến quyền nhân thân của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi: Phải có người đại diện theo pháp luật của người này đồng ý.
- Xác lập, thực hiện quan hệ dân sự liên quan đến quyền nhân thân của người bị tuyên bố mất tích, người đã chết: Phải có sự đồng ý của vợ, chồng hoặc con thành niên của người đó. Nếu không có những người này thì phải có sự đồng ý của cha, mẹ của người này.
2. Đặc điểm quyền nhân thân
Thứ nhất, quyền nhân thân mang tính chất phi tài sản
Khác với quyền tài sản, đối tượng của quyền nhân thân là một giá trị tinh thần, do đó, quyền nhân thân không biểu hiện bằng vật chất, không quy đổi được thành tiền và mang giá trị tinh thần. Giá trị tinh thần và tiền tệ không phải là những đại lượng tương đương và không thể trao đổi ngang giá. Do vậy, quyền nhân thân không thể bị định đoạt hay mang ra chuyển nhượng cho người khác.
Thứ hai, quyền nhân thân gắn liền với một chủ thể nhất định và không thể chuyển dịch
Mỗi một chủ thể mang một giá trị nhân thân đặc trưng, do đó, quyền nhân thân luôn gắn liền với một chủ thể nhất định. Mặc dù vậy, quyền nhân thân không bị phụ thuộc, chi phối bởi bất kỳ yếu tố khách quan nào như độ tuổi, trình độ, giới tính, tôn giáo, địa vị xã hội,...
3. Quyền nhân thân gồm những quyền nào?
- Quyền có họ, tên và quyền thay đổi họ, thay đổi tên: Mỗi cá nhân đều có quyền có họ, tên gồm cả chữ đệm. Trong đó, tên của công dân Việt Nam phải bằng tiếng Việt hoặc tiếng dân tộc khác của Việt Nam, không đặt tên bằng số, ký tự mà không phải là chữ. Và tùy từng trường hợp, cá nhân có thể yêu cầu cơ quan có thẩm quyền công nhận việc thay đổi họ, tên.
- Quyền xác định, xác định lại dân tộc: Khi sinh ra, cá nhân được xác định dân tộc theo dân tộc của cha đẻ, mẹ đẻ. Tuy nhiên, theo quy định tại khoản 3 Điều 29 Bộ luật Dân sự, cá nhân có quyền yêu cầu thay đổi dân tộc khi con nuôi đã xác định được cha đẻ, mẹ đẻ hoặc khi cha mẹ đẻ thuộc hai dân tộc khác nhau.
- Quyền được khai sinh, khai tử: Cá nhân từ khi sinh ra thì có quyền được khai sinh và nếu chết thì phải được khai tử.
- Quyền đối với quốc tịch: Cá nhân có quyền về quốc tịch. Riêng người không có quốc tịch cư trú, sinh sống trên lãnh thổ Việt Nam cũng được bảo đảm theo luật.
- Quyền của cá nhân đối với hình ảnh: Việc sử dụng hình ảnh của cá nhân phải được sự đồng ý của người đó trừ vì lợi ích quốc gia, dân tộc, công cộng.... Đặc biệt, nếu sử dụng vì mục đích thương mại thì phải trả thù lao cho người đó trừ phi có thỏa thuận khác.
- Quyền sống, quyền được bảo đảm an toàn về tính mạng, sức khỏe, thân thể: Không ai bị tước đoạt tính mạng một cách trái luật. Khi muốn khám nghiệm tử thi thì phải được người đó đồng ý trước khi chết hoặc cha, mẹ, vợ, chồng, con thành niên… của người đó đồng ý…
- Quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm, uy tín: Cá nhân có quyền yêu cầu Tòa án bác bỏ thông tin làm ảnh hưởng xấu đến danh dự, nhân phẩm, uy tín của mình. Người nào xâm phạm quyền nhân thân này của người khác thì phải xin lỗi, cải chính công khai và bồi thường thiệt hại nếu có yêu cầu.
- Quyền hiến, nhận mô, bộ phận cơ thể người và hiến, lấy xác: Cá nhân có quyền này vì mục đích chữa bệnh cho người khác hoặc nghiên cứu y học, dược học và các nghiên cứu khoa học khác. Đồng thời, một người cũng có quyền nhận mô, bộ phận cơ thể người khác để chữa bệnh cho mình…
- Quyền xác định lại giới tính: Khi giới tính một người bị khuyết tật vì bẩm sinh hoặc chưa định hình chính xác thì có quyền xác định lại giới tính.
- Quyền chuyển đổi giới tính: Người nào chuyển đổi giới tính có quyền, nghĩa vụ đăng ký thay đổi hộ tịch, có quyền nhân thân phù hợp với giới tính đã thay đổi của mình.
- Quyền về đời sống riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình: Việc thu thập, lưu giữ, sử dụng, công khai thông tin liên quan đến đời sống riêng tư, bí mật cá nhân phải được người đó đồng ý…
- Quyền nhân thân trong hôn nhân và gia đình gồm: Quyền kết hôn; ly hôn; quyền bình đẳng của vợ chồng; quyền xác định cha, mẹ, con; quyền được nhận làm con nuôi; quyền nuôi con nuôi…
Theo quy định tại Điều 32 Bộ luật Dân sự 2015, cá nhân có quyền đối với hình ảnh của mình và việc sử dụng hình ảnh của cá nhân phải có sự đồng ý của người đó, trừ trường hợp đặc biệt theo quy định pháp luật. Nếu một cá nhân bị người khác chụp ảnh và đăng lên mạng xã hội mà không có sự đồng ý, người này có quyền thực hiện các biện pháp sau:
- Yêu cầu người vi phạm gỡ bỏ hình ảnh ngay lập tức nhằm chấm dứt hành vi xâm phạm quyền nhân thân.
- Yêu cầu xin lỗi, cải chính công khai nếu việc đăng tải hình ảnh gây ảnh hưởng đến danh dự, uy tín của cá nhân.
- Yêu cầu bồi thường thiệt hại theo quy định tại Điều 584, 585 và 592 Bộ luật Dân sự 2015 nếu hành vi trên gây thiệt hại về vật chất hoặc tinh thần.
Trân trọng./.
