Mồ mả là gì? Bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả được quy định như thế nào?

Luật sư cho tôi hỏi: Chị A phát hiện mồ mả của người cha đã qua đời của mình bị một công ty khai thác đất xâm phạm trong quá trình thi công công trình xây dựng. Chị A yêu cầu công ty này phải bồi thường thiệt hại về tinh thần và vật chất. Theo quy định của pháp luật, công ty đó có trách nhiệm gì và mức bồi thường có thể áp dụng như thế nào?

MỤC LỤC

1. Mồ mả là gì?

2. Căn cứ làm phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại

3. Bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả

Trả lời:

1. Mồ mả là gì?

Mồ mả là nơi chôn cất thi thể, hài cốt hoặc tro hài cốt của cá nhân. Mồ mả của cá nhân gắn liền với nhân thân của người đó. Từ xưa đến nay việc bảo vệ mồ mả của cá nhân cho dù ở bất kì xã hội nào cũng đề được quan tâm, chú ý theo tín ngưỡng, phong tục tập quán, tôn giáo.

2. Căn cứ làm phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại

- Hành vi xâm phạm mồ mả là hành vi trái pháp luật, cho dù hành vi đó không gây ra bất kì thiệt hại nào về tài sản, nhưng nếu hành vi đó được xác định là hành vi xâm phạm đến nơi an nghỉ cuối cùng của cá nhân người chết, đều bị coi là hành vi xâm phạm mồ mả. Việc xác định đó là căn cứ pháp lý để xác định trách nhiệm dân sự của người có hành vi xâm phạm hay không bị coi là xâm phạm mồ mả của cá nhân.

Thứ  nhất, người có hành vi cho dù với bất kì mục  đích gì mà xâm phạm trực tiếp đến xác, hài cốt, tro hài cốt của người chết; xâm phạm tính nguyên dạng của xác, của hài cốt, tro hài cốt hoặc làm hao hụt hài cốt, tro hài cốt đã mai táng thì hành vi đó là hành vi xâm phạm mồ mả;

Thứ  hai, người có hành vi di chuyển vị trí chôn cất xác, hài cốt, tro hài cốt của cá nhân trái với ý chí của những người thân thích của người chết (ngoại trừ trường hợp phải di rời mồ mả theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền);

Thứ  ba, người có hành vi thay đổi tấm bia ghi  tên  hay danh tính  của người chết cóxác, hài cốt, tro hài cốt dưới mộ, gây ra sự nhầm lẫn đối với người thân thích của người chết đó;

Thứ tư, người có hành vi san phẳng mồ mả của người chết, làm mất dấu tích  của ngôi mộ, khiến không thể phát hiện được vị trí của ngôi mộ đó. Hành vi của người xâm phạm mồ mả có một trong các dấu hiệu trên là căn cứ để xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả. Căn cứ vào một trong bốn dấu hiệu trên, người gây thiệt hại có trách nhiệm bồi thường những chi phí hợp lí để hạn chế, khắc phục thiệt hại. Khi  xác định hành vi xâm phạm mồ mả còn cần phải hiểu theo nghĩa rộng, đó là hành vi xâm phạm đến không gian (phạm vi), hình dáng ngôi mộ, tường rào bao bọc xung quanh ngôi mộ. Bởi vì, vị trí ngôi mộ được xây dựng có mối liên hệ hữu cơ với mục đích giữ gìn, bảo vệ xác, hài cốt, tro hài cốt của người có ngôi mộ đó, do vậy mọi hành vi làm biến  dạng những kiến trúc liên quan đến mục đích bảo vệ người đã chết được nguyên vẹn, đều bị coi là hành vi xâm phạm mồ mả. Khi xác định hành vi xâm phạm mồ mả, cần phải phân biệt với những hành vi không bị coi là xâm phạm mồ  mả  nhưng thuộc trách  nhiệm dân sự  khác. Hành vi bịa đặt những giai thoại, tin tức thất thiệt gây tổn hại đến danh dự của người có mồ mả, tạo ra những dư luận không có lợi hoặc làm giảm sút uy tín, danh dự của người có mồ mả cũng là hành vi trái pháp luậtnhưng không thuộc hành vi xâm phạm mồ mả.  

- Người xâm phạm mồ mả cho có lỗi đồng thời xét hậu  quả  của hành vi xâm phạm mồ mả, có thiệt hại xảy ra. Trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng nói chung và trách nhiệm bồi thường ngoài hợp đồng do xâm phạm mồ mả nói riêng thì hình thức lỗi ở đây không nhất thiết phải xét cụ thể rõ ràng. Bởi người gây  thiệt hại dù có lỗi cố ý hay  lỗi vô ý khi gây thiệt hại cho người khác thì người đó cũng phải bồi thường toàn bộ thiệt hại do hành vi có lỗi của mình gây ra, tuy nhiên thì có thể xem xét mức độ lỗi để quy định mức bồi thường. Không vì người gây thiệt hại có lỗi cố ý hay vô ý trong khi gây thiệt hại mà mức bồi thường tăng hay giảm tương ứng. Tuy nhiên, trong những trường hợp cá biệt có điều kiện luật định, thì người gây thiệt hại ngoài hợp đồng có thể được miễn giảm mức bồi thường.

- Hành vi xâm phạm mồ mả có mối quan hệ nhân quả với thiệt hại về tài sản của những người thân thích của cá nhân có mồ mả đồng thời cũng là hành vi xâm phạm  đến quyền nhân thân gắn liền với cá nhân có mồ mả.

3. Bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả

Căn cứ theo Điều 607 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:

“Điều 607. Bồi thường thiệt hại do xâm phạm mồ mả

1. Cá nhân, pháp nhân xâm phạm đến mồ mả của người khác phải bồi thường thiệt hại.

2. Thiệt hại do xâm phạm mồ mả gồm chi phí hợp lý để hạn chế, khắc phục thiệt hại.

3. Người chịu trách nhiệm bồi thường trong trường hợp mồ mả của người khác bị xâm phạm phải bồi thường theo quy định tại khoản 2 Điều này và một khoản tiền khác để bù đắp tổn thất về tinh thần cho những người thân thích theo thứ tự hàng thừa kế của người chết; nếu không có những người này thì người trực tiếp nuôi dưỡng người chết được hưởng khoản tiền này. Mức bồi thường bù đắp tổn thất về tinh thần do các bên thỏa thuận; nếu không thỏa thuận được thì mức tối đa đối với mỗi mồ mả bị xâm phạm không quá mười lần mức lương cơ sở do Nhà nước quy định.”

Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015 và các luật liên quan, khi mồ mả bị xâm phạm, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan (như chị A trong tình huống này) có quyền yêu cầu bồi thường thiệt hại về vật chất và tinh thần.

* Trách nhiệm của công ty khai thác đất:

- Xâm phạm mồ mả là hành vi vi phạm pháp luật, có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự tùy vào mức độ nghiêm trọng của hành vi xâm phạm.

- Công ty khai thác đất trong trường hợp này phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho chị A vì đã gây thiệt hại đến mồ mả của người cha đã qua đời của chị. Công ty này phải bồi thường các thiệt hại đã gây ra đối với quyền lợi của chị A, bao gồm:

- Bồi thường thiệt hại về vật chất: Bao gồm chi phí phục hồi, di dời lại mồ mả (nếu có), chi phí sửa chữa, phục hồi các tài sản có liên quan đến mồ mả (nếu có).

- Bồi thường thiệt hại về tinh thần: Đây là khoản bồi thường cho sự tổn thương tinh thần, cảm xúc của chị A do mồ mả của người thân bị xâm phạm. Mức bồi thường này không có một mức cụ thể mà tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tổn thương tinh thần và sự thiệt hại đối với chị A.

* Mức bồi thường:

- Mức bồi thường vật chất có thể bao gồm chi phí cần thiết để khôi phục lại mồ mả, di dời mồ mả đúng quy định nếu cần thiết.

- Mức bồi thường tinh thần thường được xác định tùy theo hoàn cảnh cụ thể của mỗi vụ việc. Tòa án có thể xem xét các yếu tố như mức độ thiệt hại tinh thần của người yêu cầu bồi thường, hoàn cảnh gia đình, cũng như mức độ nghiêm trọng của hành vi xâm phạm.

Trân trọng./.