Khi nào thì một người bị tuyên bố chết? Hậu quả khi tuyên bố một người đã chết là gì?
Luật sư cho tôi hỏi: Nếu một người mất tích 3 năm nhưng gia đình có lý do tin rằng họ vẫn còn sống, họ có thể ngăn chặn việc tuyên bố chết không?
MỤC LỤC
2. Khi nào thì một người bị tuyên bố chết?
3. Hậu quả khi tuyên bố một người đã chết
Trả lời:
1. Tuyên bố chết là gì?
Tuyên bố chết được hiểu là nội dung được thể hiện trong quyết định tuyên bố một người là đã chết của Tòa án nhằm xác định ngày chết của người đó và hậu quả pháp lý của việc tuyên bố một người là đã chết khi có đủ các căn cứ luật định.
2. Khi nào thì một người bị tuyên bố chết?
Căn cứ theo Điều 71 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
“Điều 71. Tuyên bố chết
1. Người có quyền, lợi ích liên quan có thể yêu cầu Tòa án ra quyết định tuyên bố một người là đã chết trong trường hợp sau đây:
a) Sau 03 năm, kể từ ngày quyết định tuyên bố mất tích của Tòa án có hiệu lực pháp luật mà vẫn không có tin tức xác thực là còn sống;
b) Biệt tích trong chiến tranh sau 05 năm, kể từ ngày chiến tranh kết thúc mà vẫn không có tin tức xác thực là còn sống;
c) Bị tai nạn hoặc thảm họa, thiên tai mà sau 02 năm, kể từ ngày tai nạn hoặc thảm hoạ, thiên tai đó chấm dứt vẫn không có tin tức xác thực là còn sống, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác;
d) Biệt tích 05 năm liền trở lên và không có tin tức xác thực là còn sống; thời hạn này được tính theo quy định tại khoản 1 Điều 68 của Bộ luật này.
2. Căn cứ vào các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, Tòa án xác định ngày chết của người bị tuyên bố là đã chết.
3. Quyết định của Tòa án tuyên bố một người là đã chết phải được gửi cho Ủy ban nhân dân cấp xã nơi cư trú của người bị tuyên bố là đã chết để ghi chú theo quy định của pháp luật về hộ tịch.”
3. Hậu quả khi tuyên bố một người đã chết
Căn cứ theo Điều 72 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:
“Điều 72. Quan hệ nhân thân và quan hệ tài sản của người bị Tòa án tuyên bố là đã chết
1. Khi quyết định của Tòa án tuyên bố một người là đã chết có hiệu lực pháp luật thì quan hệ về hôn nhân, gia đình và các quan hệ nhân thân khác của người đó được giải quyết như đối với người đã chết.
2. Quan hệ tài sản của người bị Tòa án tuyên bố là đã chết được giải quyết như đối với người đã chết; tài sản của người đó được giải quyết theo quy định của pháp luật về thừa kế.”
Về tư cách chủ thể: Trong trường hợp quyết định tuyên bố đã chết của Tòa án đối với một cá nhân có hiệu lực pháp lý thì khi đó tư cách chủ thể của cá nhân đó sẽ chấm dứt hoàn toàn. Điều này cũng có nghĩa là, tính từ thời điểm quyết định tuyên bố cá nhân đã chết của Tòa án có hiệu lực thì cá nhân đó không thể tham gia vào bất cứ quan hệ dân sự nào với tư cách là một chủ thể của quan hệ đó, bao gồm cả quan hệ tài sản, quan hệ nhân thân và các giao dịch dân sự theo quy định của pháp luật.
Về quan hệ nhân thân: Quan hệ nhân thân của cá nhân bị Tòa án tuyên bố đã chết bao gồm quan hệ hôn nhân, gia đình và các quan hệ khác về nhân thân của người đó theo quy định của pháp luật được giải quyết như đối với người đã chết. Trong trường hợp này, quan hệ hôn nhân của cá nhân bị Tòa án tuyên bố là đã chết sẽ chấm dứt. Các quan hệ nhân thân khác theo quy định của pháp luật cũng chấm dứt tương tự quan hệ hôn nhân của cá nhân đó. Nếu vợ hoặc chồng của cá nhân bị Tòa án tuyên bố là đã chết kết hôn với người khác thì việc kiết hôn đó vẫn có hiệu lực pháp luật.
Về quan hệ tài sản: Tài sản của cá nhân bị Tòa án tuyên bố là đã chết được giải quyết và tuyên bố như đối với người đã chết và được giải quyết theo quy định của pháp luật về thừa kế. Tức là khi quyết định tuyên bố là đã chết của Tòa án đối với một cá nhân có hiệu lực pháp luật thì thời điểm tuyên bố đó có hiệu lực cũng là thời điểm mở thừa kế. Đồng thời đó cũng là thời điểm phát sinh các quyền và nghĩa vụ của người thừa kế theo quy định của pháp luật. Trường hợp cá nhân bị Tòa án tuyên bố là đã chết chưa giải quyết xong nghĩa vụ tài sản với chủ thể nào đó thì những người được hưởng thừa kế phải thực hiện nghĩa vụ đó trong phạm vi tài sản của cá nhân bị Tòa án tuyên bố là đã chết để lại.
Trường hợp nếu một người mất tích 3 năm nhưng gia đình có lý do tin rằng họ vẫn còn sống, họ có thể ngăn chặn việc tuyên bố chết nếu họ có bằng chứng hợp lý cho thấy người mất tích vẫn còn sống.
Theo quy định pháp luật của nhiều quốc gia, để tuyên bố một người đã chết do mất tích, cần có đủ thời gian mất tích theo luật định (thường từ 2 - 5 năm) và không có bất kỳ thông tin nào về sự tồn tại của họ. Nếu gia đình có bằng chứng hoặc thông tin cho thấy người đó vẫn còn sống (ví dụ: tin nhắn, hình ảnh, nhân chứng, giao dịch tài chính...), họ có thể gửi đơn lên tòa án để phản đối việc tuyên bố chết.
Tòa án sẽ xem xét các bằng chứng này trước khi ra quyết định. Nếu có cơ sở hợp lý để tin rằng người mất tích vẫn còn sống, tòa có thể từ chối hoặc hoãn việc tuyên bố người đó đã chết.
Trân trọng./.
