Cha mẹ có nghĩa vụ chăm sóc con cái hay không? Nếu bỏ rơi con cái, cha mẹ bị pháp luật xử lý như thế nào?

Luật sư cho tôi hỏi : Tôi thấy thực trạng xã hội hiện nay có nhiều cặp vợ chồng có con với nhau khi còn quá trẻ, do ngoài ý muốn dẫn đến thiếu trách nhiệm trong việc làm cha, làm mẹ. Có không ít các trường hợp, họ bỏ rơi cả con cái của mình. Tôi muốn biết pháp luật sẽ có những chế tài gì để áp dụng xử lý các trường hợp này. Xin cảm ơn!

MỤC LỤC

1. Quyền và nghĩa vụ nuôi dưỡng, chăm sóc con của cha mẹ

2. Nếu bỏ rơi con cái, cha mẹ bị xử phạt như thế nào?

Trả lời:

1. Quyền và nghĩa vụ nuôi dưỡng, chăm sóc con của cha mẹ

Căn cứ theo Điều 69 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định:

“Điều 69. Nghĩa vụ và quyền của cha mẹ

1. Thương yêu con, tôn trọng ý kiến của con; chăm lo việc học tập, giáo dục để con phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ, đạo đức, trở thành người con hiếu thảo của gia đình, công dân có ích cho xã hội.

2. Trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.

3. Giám hộ hoặc đại diện theo quy định của Bộ luật dân sự cho con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự.

4. Không được phân biệt đối xử với con trên cơ sở giới hoặc theo tình trạng hôn nhân của cha mẹ; không được lạm dụng sức lao động của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động; không được xúi giục, ép buộc con làm việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội.”

Yêu thương, chăm sóc con cái là điều kiện tiên quyết để hoàn thành trách nhiệm làm cha mẹ. Nghĩa vụ và quyền chăm sóc, nuôi dưỡng của cha mẹ là ngang nhau, cùng nhau chăm sóc, nuôi dưỡng con chưa thành niên hoặc con đã thành niên bị tàn tật, mất năng lực hành vi dân sự, không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình. Căn cứ cụ thể theo khoản 1 Điều 71 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định:

“Điều 71. Nghĩa vụ và quyền chăm sóc, nuôi dưỡng

1. Cha, mẹ có nghĩa vụ và quyền ngang nhau, cùng nhau chăm sóc, nuôi dưỡng con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.

…”

2. Nếu bỏ rơi con cái, cha mẹ bị xử phạt như thế nào?

Việc cha mẹ không thực hiện nghĩa vụ nuôi dưỡng con thì có thể bị xử phạt hành chính theo quy định tại Điều 21 Nghị định 130/2021/NĐ-CP quy định:

“Điều 21. Vi phạm quy định về chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em

1. Phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 15.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau đây:

a) Cha, mẹ, người chăm sóc trẻ em thực hiện không đầy đủ nghĩa vụ, trách nhiệm của mình trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em trừ trường hợp bị buộc phải tạm thời cách ly trẻ em hoặc trẻ em được chăm sóc thay thế theo quy định của pháp luật;

b) Cha mẹ, người chăm sóc trẻ em không quan tâm chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em, không thực hiện nghĩa vụ, trách nhiệm của mình trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ em hoặc bỏ mặc trẻ em tự sinh sống, cắt đứt quan hệ tình cảm và vật chất với trẻ em hoặc ép buộc trẻ em không sống cùng gia đình, trừ trường hợp bị buộc phải tạm thời cách ly trẻ em hoặc trẻ em được chăm sóc thay thế theo quy định của pháp luật.

2. Phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 25.000.000 đồng đối với cha, mẹ, người chăm sóc trẻ em có hành vi cố ý bỏ rơi trẻ em.”

Như vậy, theo quy định của pháp luật hiện hành thì khi cha mẹ khi bỏ mặc con cái tự sinh sống buộc trẻ em không sống cùng gia đình sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính cao nhất lên đến 15.000.000 đồng. Đối với hành vi cố ý bỏ rơi trẻ em sẽ bị xử phạt từ 20.000.000 – 25.000.000 đồng.

Ngoài ra, căn cứ theo điểm b khoản 1 và khoản 2 Điều 57 Nghị định 144/2021/NĐ-CP quy định về chăm sóc, nuôi dưỡng, cấp dưỡng đối với trường hợp con cái bị bỏ rơi khi không hoàn thành nghĩa vụ cấp dưỡng, chăm sóc con sau khi ly hôn theo quy định của pháp luật như sau:

“Điều 57. Vi phạm quy định về chăm sóc, nuôi dưỡng, cấp dưỡng

1. Phạt tiền từ 5.000.000 đồng đến 10.000.000 đồng đối với một trong những hành vi sau đây:

…

b) Từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng, nuôi dưỡng cha, mẹ; nghĩa vụ cấp dưỡng, chăm sóc con sau khi ly hôn theo quy định của pháp luật.

2. Biện pháp khắc phục hậu quả:

Buộc thực hiện nghĩa vụ đóng góp, nuôi dưỡng theo quy định đối với các hành vi quy định tại khoản 1 Điều này.”

Đối với một số trường hợp không hoàn thành nghĩa vụ cấp dưỡng còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 186 Bộ luật Hình sự 2015 sửa đổi, bổ sung 2017 như sau:

“Điều 186. Tội từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng

Người nào có nghĩa vụ cấp dưỡng và có khả năng thực tế để thực hiện việc cấp dưỡng đối với người mà mình có nghĩa vụ cấp dưỡng theo quy định của pháp luật mà từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng, làm cho người được cấp dưỡng lâm vào tình trạng nguy hiểm đến tính mạng, sức khỏe hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về một trong các hành vi quy định tại Điều này mà còn vi phạm, nếu không thuộc trường hợp quy định tại Điều 380 của Bộ luật này, thì bị phạt cảnh cáo, phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.”

Quy định về tội từ chối hoặc trốn tránh nghĩa vụ cấp dưỡng, áp dụng đối với người có khả năng thực tế nhưng cố tình không thực hiện nghĩa vụ này, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng hoặc tái phạm sau khi bị xử phạt hành chính. Hành vi phạm tội có thể bị xử lý bằng hình thức cảnh cáo, cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 2 năm. Quy định này nhằm bảo vệ quyền lợi của người được cấp dưỡng, đặc biệt là những người dễ bị tổn thương như trẻ em, người cao tuổi và người khuyết tật.

Trong trường hợp bỏ rơi con mới đẻ thì cha mẹ có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ được quy định tại Điều 124 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

“Điều 124. Tội giết hoặc vứt bỏ con mới đẻ

1. Người mẹ nào do ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng lạc hậu hoặc trong hoàn cảnh khách quan đặc biệt mà giết con do mình đẻ ra trong 07 ngày tuổi, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

2. Người mẹ nào do ảnh hưởng nặng nề của tư tưởng lạc hậu hoặc trong hoàn cảnh khách quan đặc biệt mà vứt bỏ con do mình đẻ ra trong 07 ngày tuổi dẫn đến hậu quả đứa trẻ chết, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.”

Theo quy định trên, người mẹ nào giết con do mình mới đẻ trong 07 ngày tuổi sẽ bị phạt tù từ 6 tháng đến 03 năm; người mẹ nào vứt bỏ con do mình đẻ ra trong 07 ngày dẫn đến hậu quả đứa bé chết sẽ bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc bị phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.

Như vậy, pháp luật Việt Nam có nhiều cơ chế bảo vệ trẻ em bị bỏ rơi, từ việc xử lý hành vi vi phạm đến việc tổ chức chăm sóc, nuôi dưỡng để đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho trẻ.

Trân trọng./.