1. Giải thích từ ngữ

Vi phạm quy định của Nhà nước về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng được hiểu là hành vi vi phạm các quy định của pháp luật về kế toán, bao gồm việc ghi chép, báo cáo, lưu giữ sổ sách kế toán và các hoạt động liên quan khác, dẫn đến hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế hoặc các tổ chức, cá nhân liên quan.

2. Tội danh

“Điều 221. Tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng

1. Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn thực hiện một trong những hành vi sau đây, gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng đến dưới 300.000.000 đồng hoặc dưới 100.000.000 đồng nhưng đã bị xử lý kỷ luật hoặc xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:

a) Giả mạo, khai man, thỏa thuận hoặc ép buộc người khác giả mạo, khai man, tẩy xóa tài liệu kế toán;

b) Dụ dỗ, thỏa thuận hoặc ép buộc người khác cung cấp, xác nhận thông tin, số liệu kế toán sai sự thật;

c) Để ngoài sổ kế toán tài sản của đơn vị kế toán hoặc tài sản liên quan đến đơn vị kế toán;

d) Hủy bỏ hoặc cố ý làm hư hỏng tài liệu kế toán trước thời hạn lưu trữ theo quy định của Luật Kế toán;

đ) Lập hai hệ thống sổ kế toán tài chính trở lên nhằm bỏ ngoài sổ kế toán tài sản, nguồn vốn, kinh phí của đơn vị kế toán.

2. Phạm tội thuộc một trong những trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 12 năm:

a) Vì vụ lợi;

b) Có tổ chức;

c) Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt;

d) Gây thiệt hại từ 300.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng.

3. Phạm tội gây thiệt hại 1.000.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 20 năm.

4. Người phạm tội còn có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.”

3. Cấu thành tội phạm

3.1. Khách thể của tội phạm

Tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng là tội xâm phạm đến lĩnh vực trật tự quản lý kinh tế, mà trực tiếp là xâm phạm đến quy định về chế độ kế toán.

Chế độ kế toán là những quy định và hướng dẫn về kế toán trong một lĩnh vực hoặc một số công việc cụ thể do cơ quan quản lý nhà nước về kế toán hoặc tổ chức được cơ quan quản lý nhà nước về kế toán ủy quyền ban hành.

3.2. Mặt khách quan của tội phạm

Người nào lợi dụng chức vụ có một trong các hành vi sau đây:

- Giả mạo, khai man, thỏa thuận hoặc ép buộc người khác giả mạo, khai man, tẩy xóa tài liệu kế toán:Hành vi này bao gồm việc trực tiếp giả mạo, khai man thông tin trong tài liệu kế toán hoặc thỏa thuận, ép buộc người khác thực hiện các hành vi tương tự. Mục tiêu là làm sai lệch số liệu kế toán, tạo ra một bức tranh không chính xác về tình hình tài chính của đơn vị.

Ví dụ: Một giám đốc doanh nghiệp yêu cầu kế toán trưởng giả mạo số liệu trên báo cáo tài chính bằng cách tăng số lượng hàng tồn kho để giảm lỗ trong kỳ. Điều này nhằm mục đích che giấu hiệu quả kinh doanh kém, đánh lừa nhà đầu tư hoặc cơ quan thuế.

- Dụ dỗ, thỏa thuận hoặc ép buộc người khác cung cấp, xác nhận thông tin, số liệu kế toán sai sự thật:Hành vi này bao gồm việc thúc đẩy hoặc ép buộc người khác xác nhận hoặc cung cấp thông tin sai lệch liên quan đến số liệu kế toán. Đây là một cách để làm sai lệch hồ sơ tài chính nhằm che giấu sai phạm hoặc lừa dối các bên liên quan.

Ví dụ: Một chủ doanh nghiệp thỏa thuận với kiểm toán viên để xác nhận số liệu doanh thu cao hơn thực tế trong báo cáo tài chính. Mục đích của hành vi này là tạo lòng tin với ngân hàng để vay vốn dễ dàng hơn.

- Để ngoài sổ kế toán tài sản của đơn vị kế toán hoặc tài sản liên quan đến đơn vị kế toán: Đây là hành vi cố ý không ghi nhận một phần hoặc toàn bộ tài sản của đơn vị kế toán vào sổ sách kế toán. Việc này thường nhằm mục đích che giấu tài sản, trốn tránh trách nhiệm tài chính hoặc lừa dối cổ đông và cơ quan chức năng.

Ví dụ: Một kế toán trưởng của một công ty bất động sản không ghi nhận vào sổ sách kế toán một số bất động sản mà công ty đang sở hữu nhằm trốn thuế và giữ lại tài sản cho mục đích cá nhân.

- Hủy bỏ hoặc cố ý làm hư hỏng tài liệu kế toán trước thời hạn lưu trữ quy định của Luật kế toán: Đây là hành vi tiêu hủy hoặc làm hư hỏng tài liệu kế toán trước khi hết thời hạn lưu trữ bắt buộc, nhằm che giấu các sai phạm tài chính hoặc ngăn cản cơ quan chức năng điều tra, kiểm tra.

Ví dụ: Một giám đốc tài chính cố tình đốt các chứng từ thanh toán liên quan đến một giao dịch mờ ám trước khi cơ quan thuế tiến hành kiểm tra nhằm che giấu việc rút tiền từ quỹ công ty cho mục đích cá nhân.

- Lập hai hệ thống sổ kế toán tài chính trở lên nhằm bỏ ngoài sổ kế toán tài sản, nguồn vốn, kinh phí của đơn vị kế toán: Hành vi này bao gồm việc lập hai hoặc nhiều hệ thống sổ sách kế toán song song, trong đó chỉ có một hệ thống là chính thức, còn các hệ thống khác được dùng để che giấu tài sản, nguồn vốn, hoặc kinh phí thực tế. Đây là hành vi gian lận có tổ chức, thường được sử dụng để trốn thuế hoặc rút tiền trái phép.

Ví dụ: Một doanh nghiệp lập một bộ sổ kế toán chính thức để nộp cho cơ quan thuế và một bộ sổ khác để ghi nhận các khoản thu nhập không khai báo. Hành vi này nhằm mục đích trốn thuế và sử dụng nguồn thu nhập này cho các hoạt động không chính đáng.

Lưu ý: Tội phạm này có cấu thành tội phạm vật chất nên người thực hiện một trong các hành vi nêu trên chỉ bị coi là tội phạm nếu gây thiệt hại từ 100.000.000 đồng trở lên hoặc gây thiệt hại dưới 100.000.000 đồng nhưng đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm.

3.3. Mặt chủ quan của tội phạm

Người phạm tội danh này được thực hiện do lỗi cố ý, tức là người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là vi phạm quy định về kế toán thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra hoặc thấy trước hậu quả của hành vi đó có thể xảy ra, tuy không mong muốn nhưng vẫn có ý thức để mặc cho hậu quả xảy ra.

Lưu ý: Đây cũng là dấu hiệu để phân biệt tội “vi phạm quy định Nhà nước về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng” với tội “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” quy định tại Điều 360 Bộ luật Hình sự. Tuy hai tội phạm này cũng có nhiều trường hợp hành vi giống nhau, chỉ khác nhau về ý thức chủ quan của người phạm tội. Tội “thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” là tội phạm do vô ý. 

3.4. Chủ thể của tội phạm

Chủ thể của tội phạm là người có năng lực trách nhiệm hình sự, đạt độ tuổi do Bộ luật hình sự quy định, đồng thời phải là người chức vụ, quyền hạn liên quan đến lĩnh vực kế toán.

Trân trọng./.