Khi vợ hoặc chồng bị mất năng lực hành vi dân sự thì người còn lại có được quyền bán tài sản chung được không?
Luật sư cho tôi hỏi: Tôi và chồng đã kết hôn được gần 15 năm. Gần đây, chồng tôi bị tâm thần và đã được Tòa án tuyên là người mất năng lực hành vi dân sự, tôi được chỉ định là người giám hộ. Hiện nay, do hoàn cảnh kinh tế khó khăn, tôi muốn bán một số tài sản chung để lo chi phí chữa bệnh cho chồng và trang trải sinh hoạt. Xin hỏi luật sư, trong trường hợp chồng tôi đã bị mất năng lực hành vi dân sự như vậy, tôi có được quyền tự quyết định bán tài sản chung là căn nhà đó không?
MỤC LỤC
1. Mất năng lực hành vi dân sự là gì?
Trả lời:
1. Mất năng lực hành vi dân sự là gì?
Căn cứ theo Điều 22 Bộ luật Dân sự năm 2015:
“Điều 22. Mất năng lực hành vi dân sự
1. Khi một người do bị bệnh tâm thần hoặc mắc bệnh khác mà không thể nhận thức, làm chủ được hành vi thì theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần.
Khi không còn căn cứ tuyên bố một người mất năng lực hành vi dân sự thì theo yêu cầu của chính người đó hoặc của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan, Tòa án ra quyết định hủy bỏ quyết định tuyên bố mất năng lực hành vi dân sự.
2. Giao dịch dân sự của người mất năng lực hành vi dân sự phải do người đại diện theo pháp luật xác lập, thực hiện.”
Theo đó, người mất năng lực hành vi dân sự là người không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình do mắc bệnh tâm thần hoặc các bệnh khác mà được Tòa án ra quyết định tuyên bố người này là người mất năng lực hành vi dân sự trên cơ sở kết luận giám định pháp y tâm thần theo yêu cầu của người có quyền, lợi ích liên quan hoặc của cơ quan, tổ chức hữu quan.
Giao dịch dân sự của người mất năng lực hành vi dân sự phải do người đại diện theo pháp luật xác lập, thực hiện.
2. Khi vợ hoặc chồng bị mất năng lực hành vi dân sự thì người còn lại có được quyền bán tài sản chung được không?
Căn cứ theo khoản 3 Điều 24 Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014, Điều 49, khoản 1 Điều 53, khoản 1 Điều 59 Bộ luật Dân sự năm 2015:
“Điều 24. Căn cứ xác lập đại diện giữa vợ và chồng
...
3. Vợ, chồng đại diện cho nhau khi một bên mất năng lực hành vi dân sự mà bên kia có đủ điều kiện làm người giám hộ hoặc khi một bên bị hạn chế năng lực hành vi dân sự mà bên kia được Tòa án chỉ định làm người đại diện theo pháp luật cho người đó, trừ trường hợp theo quy định của pháp luật thì người đó phải tự mình thực hiện quyền, nghĩa vụ có liên quan.
Trong trường hợp một bên vợ, chồng mất năng lực hành vi dân sự mà bên kia có yêu cầu Tòa án giải quyết ly hôn thì căn cứ vào quy định về giám hộ trong Bộ luật dân sự, Tòa án chỉ định người khác đại diện cho người bị mất năng lực hành vi dân sự để giải quyết việc ly hôn.”
“Điều 49. Điều kiện của cá nhân làm người giám hộ
Cá nhân có đủ các điều kiện sau đây có thể làm người giám hộ:
1. Có năng lực hành vi dân sự đầy đủ.
2. Có tư cách đạo đức tốt và các điều kiện cần thiết để thực hiện quyền, nghĩa vụ của người giám hộ.
3. Không phải là người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự hoặc người bị kết án nhưng chưa được xoá án tích về một trong các tội cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người khác.
4. Không phải là người bị Tòa án tuyên bố hạn chế quyền đối với con chưa thành niên.”
“Điều 53. Người giám hộ đương nhiên của người mất năng lực hành vi dân sự
Trường hợp không có người giám hộ theo quy định tại khoản 2 Điều 48 của Bộ luật này thì người giám hộ đương nhiên của người mất năng lực hành vi dân sự được xác định như sau:
1. Trường hợp vợ là người mất năng lực hành vi dân sự thì chồng là người giám hộ; nếu chồng là người mất năng lực hành vi dân sự thì vợ là người giám hộ.”
Và
“Điều 59. Quản lý tài sản của người được giám hộ
1. Người giám hộ của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự có trách nhiệm quản lý tài sản của người được giám hộ như tài sản của chính mình; được thực hiện giao dịch dân sự liên quan đến tài sản của người được giám hộ vì lợi ích của người được giám hộ.
Việc bán, trao đổi, cho thuê, cho mượn, cho vay, cầm cố, thế chấp, đặt cọc và giao dịch dân sự khác đối với tài sản có giá trị lớn của người được giám hộ phải được sự đồng ý của người giám sát việc giám hộ.
Người giám hộ không được đem tài sản của người được giám hộ tặng cho người khác. Các giao dịch dân sự giữa người giám hộ với người được giám hộ có liên quan đến tài sản của người được giám hộ đều vô hiệu, trừ trường hợp giao dịch được thực hiện vì lợi ích của người được giám hộ và có sự đồng ý của người giám sát việc giám hộ.”
Theo đó, vợ, chồng sẽ đại diện cho nhau khi một bên mất năng lực hành vi dân sự mà bên kia có đủ điều kiện làm người giám hộ theo quy định của pháp luật. Đối với tài sản của chồng bạn, bạn với tư cách là người giám hộ sẽ có trách nhiệm quản lý tài sản của người được giám hộ như tài sản của chính mình; được thực hiện giao dịch dân sự liên quan đến tài sản của người được giám hộ vì lợi ích của người được giám hộ.
Lưu ý, việc bán, trao đổi, cho thuê, cho mượn, cho vay, cầm cố, thế chấp, đặt cọc và giao dịch dân sự khác đối với tài sản có giá trị lớn của người được giám hộ phải được sự đồng ý của người giám sát việc giám hộ.
Ngoài ra, bạn không được đem tài sản của chồng tặng cho người khác. Các giao dịch dân sự giữa bạn và chồng bạn có liên quan đến tài sản của người chồng đều vô hiệu, trừ trường hợp giao dịch được thực hiện vì lợi ích của chồng bạn và có sự đồng ý của người giám sát việc giám hộ.
Trân trọng./.
