Công ty niêm yết có bắt buộc phải có Ban kiểm soát không? Mức phạt khi không thành lập Ban kiểm soát?

Luật sư cho tôi hỏi: Em muốn tìm hiểu một công ty niêm yết trên sàn chứng khoán và có tổng số cổ đông là 50 người, trong đó các cổ đông là tổ chức nắm giữ hơn 50% tổng số cổ phần của công ty. Theo quy định, công ty này có bắt buộc phải có Ban kiểm soát không? Vậy giả sử công ty chưa thành lập Ban kiểm soát thì có bị phạt hay không, phạt bao nhiêu tiền? Mong Luật sư tư vấn giúp.

Trả lời:

1. Công ty niêm yết là loại hình công ty gì?

Tại khoản 14 Điều 4 Luật Chứng khoán 2019 giải thích về hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán như sau:

“Điều 4. Giải thích từ ngữ

Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

14. Hoạt động về chứng khoán và thị trường chứng khoán bao gồm hoạt động chào bán, niêm yết, giao dịch, kinh doanh, đầu tư chứng khoán, cung cấp dịch vụ về chứng khoán, công bố thông tin, quản trị công ty đại chúng và các hoạt động khác được quy định tại Luật này.”

Niêm yết trên sàn chứng khoán là một hoạt động thuộc lĩnh vực chứng khoán và thị trường chứng khoán, trong đó công ty phát hành cổ phiếu và các loại chứng khoán khác để được giao dịch công khai trên sàn chứng khoán. Để niêm yết, công ty cần đáp ứng các tiêu chuẩn về tài chính, quản trị và công bố thông tin theo quy định pháp luật.

Công ty niêm yết là công ty đã phát hành cổ phiếu trên sàn giao dịch chứng khoán, cho phép nhà đầu tư mua bán công khai. Công ty phải tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp lý liên quan đến công khai thông tin và huy động vốn.

Theo khoản 1 Điều 121 Luật Doanh nghiệp năm 2020 cổ phiếu là chứng chỉ do công ty cổ phần phát hành, bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử xác nhận quyền sở hữu một hoặc một số cổ phần của công ty đó. Vì vậy, công ty niêm yết được xác định là loại hình công ty cổ phần theo pháp luật doanh nghiệp.

2.Công ty niêm yết có bắt buộc phải có Ban kiểm soát không?

Theo Điều 137 Luật Doanh nghiệp 2020 thì cơ cấu tổ chức quản lý công ty cổ phần được quy định như sau:

“Điều 137. Cơ cấu tổ chức quản lý công ty cổ phần

1. Trừ trường hợp pháp luật về chứng khoán có quy định khác, công ty cổ phần có quyền lựa chọn tổ chức quản lý và hoạt động theo một trong hai mô hình sau đây:

a) Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc. Trường hợp công ty cổ phần có dưới 11 cổ đông và các cổ đông là tổ chức sở hữu dưới 50% tổng số cổ phần của công ty thì không bắt buộc phải có Ban kiểm soát;

b) Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc. Trường hợp này ít nhất 20% số thành viên Hội đồng quản trị phải là thành viên độc lập và có Ủy ban kiểm toán trực thuộc Hội đồng quản trị. Cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ của Ủy ban kiểm toán quy định tại Điều lệ công ty hoặc quy chế hoạt động của Ủy ban kiểm toán do Hội đồng quản trị ban hành.

2. Trường hợp công ty chỉ có một người đại diện theo pháp luật thì Chủ tịch Hội đồng quản trị hoặc Giám đốc hoặc Tổng giám đốc là người đại diện theo pháp luật của công ty. Trường hợp Điều lệ chưa có quy định thì Chủ tịch Hội đồng quản trị là người đại diện theo pháp luật của công ty. Trường hợp công ty có hơn một người đại diện theo pháp luật thì Chủ tịch Hội đồng quản trị và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc đương nhiên là người đại diện theo pháp luật của công ty.”

Trừ khi có quy định khác trong pháp luật về chứng khoán, công ty cổ phần có thể lựa chọn tổ chức và quản lý theo một trong hai mô hình sau:

• Mô hình 1: Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc.
• Mô hình 2: Đại hội đồng cổ đông, Hội đồng quản trị và Giám đốc hoặc Tổng giám đốc.

Như vậy, công ty niêm yết sẽ bắt buộc cần thành lập Ban kiểm soát nếu công ty cổ phần hoạt động theo mô hình 1, thuộc trường hợp công ty cổ phần có dưới 11 cổ đông và các cổ đông là tổ chức sở hữu dưới 50% tổng số cổ phần của công ty.

Trường hợp của bạn, công ty niêm yết trên sàn chứng khoán và có tổng số cổ đông là 50 người, trong đó các cổ đông là tổ chức nắm giữ hơn 50% tổng số cổ phần của công ty thì bắt buộc cần thành lập Ban kiểm soát nếu công ty cổ phần.

3. Mức phạt khi không thành lập Ban kiểm soát

Theo quy định tại khoản 2 Điều 53 Nghị định 122/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư. Có quy định về mức phạt đối với hành vi không thành lập Ban kiểm soát trong công ty cổ phần như sau: 

“Điều 53. Vi phạm về Ban kiểm soát

…

2. Phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với một trong các hành vi sau:
a) Không thành lập Ban kiểm soát đối với trường hợp phải thành lập Ban kiểm soát;
b) Bổ nhiệm người không đủ tiêu chuẩn và điều kiện làm Trưởng ban kiểm soát, Kiểm soát viên.”

Như vậy, theo quy định, trong trường hợp bắt buộc phải thành lập Ban kiểm soát mà không thực hiện, công ty sẽ bị xử phạt hành chính từ 30.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng.

4. Biện pháp khắc phục hậu quả

Theo quy định tại điểm b khoản 3 Điều 53 Nghị định 122/2021/NĐ-CP của Chính phủ quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực kế hoạch và đầu tư:

“Điều 53: Vi phạm về Ban kiểm soát.

...

3. Biện pháp khắc phục hậu quả:

a) Buộc tổ chức lại Ban kiểm soát theo đúng quy định của pháp luật đối với hành vi vi phạm quy định tại khoản 1 Điều này;

b) Buộc thành lập Ban kiểm soát theo quy định của pháp luật đối với hành vi vi phạm quy định tại điểm a khoản 2 Điều này;

c) Buộc miễn nhiệm Trưởng ban Kiểm soát, Kiểm soát viên không đủ tiêu chuẩn và điều kiện đối với hành vi vi phạm quy định tại điểm b khoản 2 Điều này.”

Công ty niêm yết đã có hành vi không thành lập Ban kiểm soát đối với trường hợp phải thành lập Ban kiểm soát vi phạm quy định tại điểm a khoản 2 Điều 53 Nghị định 122/2021/NĐ-CP bên cạnh việc bị xử phạt hành chính, công ty còn buộc phải thành lập Ban kiểm soát theo quy định tại điểm b khoản 3 Điều 53 Nghị định 122/2021/NĐ-CP.

Trân trọng./.