Kinh doanh là gì? Quyền thành lập hộ kinh doanh và nghĩa vụ đăng ký hộ kinh doanh được quy định như thế nào?

Luật sư cho tôi hỏi: Gia đình tôi dự định làm nghề muối và hoạt động dưới danh nghĩa hộ kinh doanh. Do đó, gia đình tôi có cần phải thực hiện thủ tục đăng ký hộ kinh doanh hay không? Pháp luật hiện nay quy định như thế nào về quyền thành lập và nghĩa vụ đăng ký hộ kinh doanh? Và để tránh các rủi ro không đáng có, tôi cũng muốn biết hiện nay, kinh doanh được định nghĩa ra sao? Mong Luật sư giải đáp!

MỤC LỤC

1. Kinh doanh là gì?

2. Quyền thành lập hộ kinh doanh được quy định như thế nào?

3. Nghĩa vụ đăng ký hộ kinh doanh được quy định như thế nào?

Trả lời:

1. Kinh doanh là gì?

Khái niệm “kinh doanh” là nền tảng pháp lý quan trọng trong hệ thống pháp luật về doanh nghiệp, được quy định cụ thể tại khoản 21 Điều 4 Luật Doanh nghiệp 2020 như sau:

“Điều 4. Giải thích từ ngữ

Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:

...

21. Kinh doanh là việc thực hiện liên tục một, một số hoặc tất cả công đoạn của quá trình từ đầu tư, sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích tìm kiếm lợi nhuận.”

Như vậy, kinh doanh không chỉ là hoạt động tìm kiếm lợi nhuận đơn thuần mà cần được thực hiện một cách thường xuyên, liên tục và có tổ chức. Kinh doanh không nhất thiết phải bao gồm tất cả các công đoạn từ đầu tư, sản xuất đến tiêu thụ, cung ứng dịch vụ,... mà có thể chỉ cần thực hiện một hoặc một số các hoạt động trong quá trình này.

2. Quyền thành lập hộ kinh doanh được quy định như thế nào?

Quyền thành lập hộ kinh doanh được quy định tại Điều 82 Nghị định số 168/2025/NĐ-CP ngày 30/6/2025 của Chính Phủ về Đăng ký doanh nghiệp (sau đây gọi tắt là “Nghị định 168/2025/NĐ-CP”) như sau:

“Điều 82. Quyền thành lập hộ kinh doanh

1. Hộ kinh doanh do một cá nhân hoặc các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập và chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh của hộ. Trường hợp hộ kinh doanh do các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập thì các thành viên ủy quyền bằng văn bản cho một thành viên làm người đại diện hộ kinh doanh trong quá trình hoạt động kinh doanh. Văn bản ủy quyền của các thành viên hộ gia đình cho một thành viên làm người đại diện hộ kinh doanh phải được công chứng hoặc chứng thực theo quy định của pháp luật.

2. Cá nhân, thành viên hộ gia đình là công dân Việt Nam có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của Bộ luật Dân sự có quyền thành lập hộ kinh doanh theo quy định tại Nghị định này, trừ các trường hợp sau đây:

a) Người đang bị truy cứu trách nhiệm hình sự, bị tạm giam, đang chấp hành hình phạt tù, đang chấp hành biện pháp xử lý hành chính tại cơ sở cai nghiện bắt buộc, cơ sở giáo dục bắt buộc hoặc đang bị Tòa án cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định;

b) Người không được thành lập hộ kinh doanh theo quy định của luật.

3. Hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối và những người bán hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, kinh doanh lưu động, kinh doanh thời vụ, làm dịch vụ có thu nhập thấp không phải đăng ký hộ kinh doanh, trừ trường hợp kinh doanh các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quy định mức thu nhập thấp áp dụng trên phạm vi địa phương.

4. Trường hợp có nhu cầu thành lập hộ kinh doanh, các đối tượng tại khoản 3 Điều này đăng ký hộ kinh doanh theo quy định tại Nghị định này.”

Quy định không những chỉ rõ quyền thành lập hộ kinh doanh của cá nhân và các thành viên hộ gia đình mà còn đặt ra nguyên tắc chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình đối với hoạt động kinh doanh của hộ. Đồng thời, nhằm bảo đảm tính minh bạch trong quá trình thực hiện thủ tục đăng ký của các chủ thể kinh doanh, pháp luật còn yêu cầu chặt chẽ về văn bản ủy quyền cho một thành viên làm người đại diện trong trường hợp hộ kinh doanh do các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập. Ngoài ra, để thủ tục này được diễn ra hiệu quả và nhanh chóng, Điều 82 Nghị định 168/2025/NĐ-CP cũng đã quy định cụ thể về năng lực hành vi dân sự đối với cá nhân, thành viên hộ gia đình. Theo đó, các đối tượng này phải là công dân Việt Nam và có đầy đủ năng lực hành vi dân sự theo quy định của Bộ luật Dân sự thì mới có quyền thành lập hộ kinh doanh.

Đồng thời, cá nhân, hộ gia đình không phải đăng ký kinh doanh nếu rơi vào trường hợp cụ thể sau:

- Hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối;

- Người bán hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, kinh doanh lưu động;

- Người kinh doanh thời vụ;

- Người làm dịch vụ có thu nhập thấp.

Tuy nhiên, nếu các đối tượng nêu trên kinh doanh các ngành, nghề có điều kiện thì vẫn phải đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật.

Như vậy, trong trường hợp của bạn, hộ gia đình làm muối là một trong các trường hợp mà pháp luật cho phép không phải đăng ký hộ kinh doanh.

3. Nghĩa vụ đăng ký hộ kinh doanh được quy định như thế nào?

Nghĩa vụ đăng ký hộ kinh doanh được quy định tại Điều 83 Nghị định 168/2025/NĐ-CP như sau:

“Điều 83. Nghĩa vụ đăng ký hộ kinh doanh

1. Cá nhân, thành viên hộ gia đình quy định tại khoản 2 Điều 82 Nghị định này chỉ được đăng ký một hộ kinh doanh trong phạm vi toàn quốc.

2. Người thành lập hộ kinh doanh, hộ kinh doanh có nghĩa vụ đăng ký hộ kinh doanh, báo cáo và các nghĩa vụ khác theo quy định tại Nghị định này, không được hoạt động dưới danh nghĩa hộ kinh doanh mà không đăng ký.

3. Trường hợp hộ kinh doanh do các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập thì chủ hộ kinh doanh thực hiện thủ tục đăng ký hộ kinh doanh khi được tất cả thành viên thông qua nội dung đăng ký.”

Pháp luật hiện hành cho phép mỗi cá nhân, thành viên hộ gia đình chỉ được đăng ký một hộ kinh doanh duy nhất trên phạm vi toàn quốc. Việc giới hạn này không chỉ bảo đảm tính hợp pháp trong quá trình hoạt động của hộ mà còn tạo điều kiện thuận lợi trong công tác quản lý, kiểm soát của cơ quan có thẩm quyền. Ngoài ra, hộ kinh doanh, người thành lập hộ kinh doanh cần tuân thủ chặt chẽ nghĩa vụ đăng ký, thông tin báo cáo cũng như các nghĩa vụ khác theo quy định của pháp luật để tránh các rủi ro pháp lý có thể xảy ra. Để bảo đảm hộ kinh doanh hoạt động một cách minh bạch trong môi trường kinh doanh, pháp luật nghiêm cấm tuyệt đối trường hợp hoạt động dưới danh nghĩa hộ kinh doanh mà không đăng ký.

Bên cạnh đó, đối với hộ kinh doanh do các thành viên hộ gia đình đăng ký thành lập, thủ tục đăng ký do chủ hộ kinh doanh thực hiện chỉ có giá trị khi bảo đảm sự đồng thuận, nhất trí của tất cả thành viên về nội dung đăng ký theo luật định.  

Trân trọng./.