Giải quyết tranh chấp trong hoạt động đầu tư kinh doanh, cơ chế giải quyết vướng mắc của nhà đầu tư và phòng ngừa tranh chấp giữa Nhà nước và nhà đầu tư được thực hiện như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Công ty chúng tôi đang có một vài vướng mắc với quyết định hành chính của cơ quan nhà nước X và dự định sẽ khởi kiện để bảo vệ quyền lợi của mình nhưng tôi chưa rõ nếu khởi kiện sẽ được giải quyết bởi chủ thể nào. Đồng thời, vì không mong muốn phải thực hiện hành vi khởi kiện, chúng tôi cũng muốn biết pháp luật đang có cơ chế gì để giải quyết vướng mắc cũng như phòng ngừa tranh chấp xảy ra. Vì vậy, thưa Luật sư, theo quy định của pháp luật hiện hành giải quyết tranh chấp trong hoạt động đầu tư kinh doanh, cơ chế giải quyết vướng mắc của nhà đầu tư và phòng ngừa tranh chấp giữa Nhà nước và nhà đầu tư được thực hiện như thế nào? Kính mong Luật sư giải đáp giúp tôi để chúng tôi kịp thời lựa chọn giải pháp phù hợp cho vướng mắc của mình. Xin cảm ơn!
MỤC LỤC
1. Giải quyết tranh chấp trong hoạt động đầu tư kinh doanh được thực hiện như thế nào?
Trả lời:
1. Giải quyết tranh chấp trong hoạt động đầu tư kinh doanh được thực hiện như thế nào?
Giải quyết tranh chấp trong hoạt động đầu tư kinh doanh được thực hiện theo Điều 14 Luật Đầu tư 2020 như sau:
“Điều 14. Giải quyết tranh chấp trong hoạt động đầu tư kinh doanh
1. Tranh chấp liên quan đến hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam được giải quyết thông qua thương lượng, hòa giải. Trường hợp không thương lượng, hòa giải được thì tranh chấp được giải quyết tại Trọng tài hoặc Tòa án theo quy định tại các khoản 2, 3 và 4 Điều này.
2. Tranh chấp giữa các nhà đầu tư trong nước, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài hoặc giữa nhà đầu tư trong nước, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài với cơ quan nhà nước có thẩm quyền liên quan đến hoạt động đầu tư kinh doanh trên lãnh thổ Việt Nam được giải quyết thông qua Trọng tài Việt Nam hoặc Tòa án Việt Nam, trừ trường hợp quy định tại khoản 3 Điều này.
3. Tranh chấp giữa các nhà đầu tư trong đó có ít nhất một bên là nhà đầu tư nước ngoài hoặc tổ chức kinh tế quy định tại các điểm a, b và c khoản 1 Điều 23 của Luật này được giải quyết thông qua một trong những cơ quan, tổ chức sau đây:
a) Tòa án Việt Nam;
b) Trọng tài Việt Nam;
c) Trọng tài nước ngoài;
d) Trọng tài quốc tế;
đ) Trọng tài do các bên tranh chấp thỏa thuận thành lập.
4. Tranh chấp giữa nhà đầu tư nước ngoài với cơ quan nhà nước có thẩm quyền liên quan đến hoạt động đầu tư kinh doanh trên lãnh thổ Việt Nam được giải quyết thông qua Trọng tài Việt Nam hoặc Tòa án Việt Nam, trừ trường hợp có thỏa thuận khác theo hợp đồng hoặc điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác.”
Như vậy, khi có tranh chấp liên quan đến hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam thì phải được giải quyết trước tiên thông qua biện pháp thương lượng, hoà giải. Nếu không thể giải quyết được qua các biện pháp trên, Trọng tài hoặc Toà án sẽ được chọn để giải quyết tranh chấp.
Theo đó, phụ thuộc vào các bên trong tranh chấp có địa vị pháp lý như thế nào thì cơ quan có thẩm quyền giải quyết được giới hạn không giống nhau. Cụ thể:
- Tranh chấp giữa các nhà đầu tư trong nước, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài hoặc giữa nhà đầu tư trong nước, tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài với cơ quan nhà nước có thẩm quyền liên quan (tức các tranh chấp không có bên nào là nhà đầu tư nước ngoài hoặc tổ chức kinh tế quy định tại các điểm a, b và c khoản 1 Điều 23 Luật Đầu tư 2020) chỉ được giải quyết thông quaTrọng tài Việt Nam hoặc Tòa án Việt Nam.
- Tranh chấp giữa các nhà đầu tư trong đó có ít nhất một bên là nhà đầu tư nước ngoài hoặc tổ chức kinh tế quy định tại các điểm a, b và c khoản 1 Điều 23 Luật Đầu tư 2020 có sự mở rộng hơn về chủ thể có thẩm quyền giải quyết tranh chấp. Ngoài 02 cơ quan nêu trên còn cho phép sự tham gia của trọng tài nước ngoài; trọng tài quốc tế; trọng tài do các bên tranh chấp thỏa thuận thành lập.
- Tranh chấp giữa nhà đầu tư nước ngoài với cơ quan nhà nước có thẩm quyền liên quan được giải quyết thông qua Trọng tài Việt Nam hoặc Tòa án Việt Nam, ngoại trừ các trường hợp nhất định.
Vậy, giải quyết tranh chấp và thẩm quyền giải quyết tranh chấp trong hoạt động đầu tư kinh doanh ở nước ta có sự phân hoá nhất định trong cách tiếp cận phụ thuộc vào địa vị pháp lý của các bên tranh chấp. Một mặt, nhằm bảo đảm an ninh, chủ quyền của quốc gia và tính toàn vẹn lãnh thổ. Mặt khác, cho phép sự mở rộng để phục vụ cho việc giải quyết tranh chấp được nhanh chóng, phù hợp với ý chí của các bên và điều ước quốc tế liên quan. Do đó, các bên trong tranh chấp cần nhận thức rõ địa vị pháp lý của mình, của bên còn lại cũng như ý chí, mong muốn của các bên để tiến hành giải quyết tranh chấp phù hợp với quy định của pháp luật.
2. Cơ chế giải quyết vướng mắc của nhà đầu tư và phòng ngừa tranh chấp giữa Nhà nước và nhà đầu tư được thực hiện như thế nào?
Cơ chế giải quyết vướng mắc của nhà đầu tư và phòng ngừa tranh chấp giữa Nhà nước và nhà đầu tư được thực hiện theo Điều 9 Nghị định số 31/2021/NĐ-CP ngày 26/3/2021 của Chính phủ về việc quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số Điều của Luật Đầu tư như sau:
“Điều 9. Cơ chế giải quyết vướng mắc của nhà đầu tư và phòng ngừa tranh chấp giữa Nhà nước và nhà đầu tư
1. Trong quá trình hoạt động đầu tư kinh doanh, nhà đầu tư được quyền phản ánh vướng mắc, kiến nghị liên quan đến việc áp dụng và thi hành pháp luật cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
2. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền có trách nhiệm giải quyết vướng mắc, kiến nghị của nhà đầu tư theo quy định của pháp luật.
3. Nhà đầu tư có quyền khiếu nại, tố cáo, khởi kiện theo quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo; khởi kiện vụ án hành chính theo quy định của pháp luật tố tụng hành chính khi có căn cứ cho rằng quyết định hành chính, hành vi hành chính là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình.
4. Trường hợp vướng mắc, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo, khởi kiện có nguy cơ phát sinh thành tranh chấp đầu tư quốc tế, cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải có văn bản thông báo kịp thời cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tư pháp, Bộ Ngoại giao để phối hợp xử lý, phòng ngừa tranh chấp.
5. Trường hợp phát sinh tranh chấp đầu tư quốc tế, việc phối hợp giải quyết tranh chấp thực hiện theo Quyết định của Thủ tướng Chính phủ về quy chế phối hợp giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế.
6. Bộ Kế hoạch và Đầu tư hướng dẫn thực hiện chế độ xử lý, cập nhật thông tin và báo cáo về việc phản ánh vướng mắc, kiến nghị quy định tại khoản 1 Điều này.”
* Lưu ý: Bộ Kế hoạch và Đầu tư và Bộ Tài chính được hợp nhất thành Bộ Tài chính (căn cứ Mục 2.3 Phần II Kết luận số 121-KL/TW ngày 24/01/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XIII về tổng kết Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng Khóa XII một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và khoản 6 Điều 1 Nghị quyết số 176/2025/QH15 ngày 18/02/2025 của Quốc hội về Cơ cấu tổ chức của Chính phủ nhiệm kỳ Quốc hội khoá XV).
Về cơ chế giải quyết vướng mắc: Vướng mắc sẽ được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền giải quyết thông qua quá trình phản ánh, kiến nghị hoặc khiếu nại, tố cáo của nhà đầu tư. Bên cạnh đó, nhà đầu tư cũng có thể khởi kiện theo quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo hoặc pháp luật tố tụng hành chính phù hợp với các căn cứ tương ứng.
Về phòng ngừa tranh chấp giữa Nhà nước và nhà đầu tư: Quá trình này bắt đầu kể từ khi chủ thể có thẩm quyền nhận thấy rằng các vướng mắc, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo, khởi kiện có nguy cơ phát sinh thành tranh chấp đầu tư quốc tế. Mà từ nhận thức ban đầu này, các cơ quan liên quan có trách nhiệm phối hợp, sử dụng các biện pháp để phòng ngừa tranh chấp phát sinh.
Như vậy, lĩnh vực đầu tư là lĩnh vực then chốt, mang ý nghĩa quan trọng đối với phát triển kinh tế - xã hội của một quốc gia. Do đó, Nhà nước đã đưa ra các chính sách phù hợp nhằm giải quyết triệt để các vướng mắc phát sinh, phòng ngừa tranh chấp hình thành trong ngắn hạn và xa hơn là đáp ứng yêu cầu bảo vệ tính thân thiện, ổn định, thông thoáng của môi trường đầu tư. Từ đó, giúp nhà đầu tư an tâm vào việc đầu tư kinh doanh tại Việt Nam khi nhận thức được rằng các ý kiến của họ đều được tiếp thu, các vướng mắc được kịp thời giải quyết.
Trân trọng./.
