Chính sách tài chính thử nghiệm có kiểm soát là gì? Đổi mới sáng tạo là gì? Chính sách tài chính thử nghiệm có kiểm soát cho dịch vụ tài chính ứng dụng công nghệ (FinTech) và đổi mới sáng tạo tại Trung tâm tài chính quốc tế được quy định thực hiện như thế nào?
Luật sư cho tôi hỏi: Khái niệm “chính sách tài chính thử nghiệm có kiểm soát” và “đổi mới sáng tạo” được hiểu như thế nào dưới góc độ pháp lý? Trong phạm vi tổ chức và vận hành Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam, cơ chế chính sách cụ thể nào đang được áp dụng để hỗ trợ hoạt động thử nghiệm có kiểm soát đối với các dịch vụ tài chính ứng dụng công nghệ (FinTech) và đổi mới sáng tạo theo quy định pháp luật?
MỤC LỤC
1. Chính sách tài chính thử nghiệm có kiểm soát là gì? Đổi mới sáng tạo là gì?
Trả lời:
1. Chính sách tài chính thử nghiệm có kiểm soát là gì? Đổi mới sáng tạo là gì?
Căn cứ theo khoản 9 Điều 3 Nghị quyết số 222/2025/QH15 ngày 27/6/2025 của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam quy định như sau:
“Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Nghị quyết này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
…
9. Chính sách tài chính thử nghiệm có kiểm soát là cơ chế cho phép thử nghiệm các mô hình kinh doanh, công nghệ mới trong lĩnh vực tài chính tại Trung tâm tài chính quốc tế trong phạm vi và thời gian xác định, có sự giám sát đặc biệt của Cơ quan điều hành.”
Theo đó, với việc cho phép thử nghiệm mô hình kinh doanh và công nghệ mới trong phạm vi và thời gian xác định, chính sách tài chính thử nghiệm có kiểm soát tạo điều kiện cho các doanh nghiệp đổi mới sáng tạo có thể kiểm chứng thực tiễn, hoàn thiện sản phẩm và mô hình hoạt động, trước khi triển khai trên diện rộng. Đồng thời, quy định về giám sát đặc biệt của Cơ quan điều hành là yếu tố bảo đảm quan trọng nhằm kiểm soát rủi ro, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và ổn định hệ thống tài chính, thể hiện rõ nguyên tắc "thử nghiệm nhưng không buông lỏng quản lý".
Theo quy định tại khoản 16 Điều 3 Luật Khoa học và công nghệ năm 2013 có quy định như sau:
“Điều 3. Giải thích từ ngữ
Trong Luật này, các từ ngữ dưới đây được hiểu như sau:
…
16. Đổi mới sáng tạo (innovation) là việc tạo ra, ứng dụng thành tựu, giải pháp kỹ thuật, công nghệ, giải pháp quản lý để nâng cao hiệu quả phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao năng suất, chất lượng, giá trị gia tăng của sản phẩm, hàng hóa.”
Quy định trên đã đưa ra một định nghĩa có tính khái quát cao và bao trùm về khái niệm đổi mới sáng tạo, trong đó nhấn mạnh đến bản chất kép của hoạt động này, vừa là quá trình tạo ra cái mới, vừa là quá trình ứng dụng có chủ đích các giải pháp khoa học – công nghệ và quản lý vào thực tiễn.
Theo quy định này, đổi mới sáng tạo không chỉ giới hạn trong việc phát minh ra công nghệ mới, mà còn bao gồm việc ứng dụng các thành tựu, giải pháp kỹ thuật, công nghệ và quản lý nhằm mục tiêu cụ thể: Nâng cao hiệu quả phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao năng suất, chất lượng và giá trị gia tăng của sản phẩm, hàng hóa.
Khái niệm này đã mở đường cho việc thể chế hóa đổi mới sáng tạo thành một trụ cột trong chiến lược phát triển quốc gia, gắn liền với chuyển đổi mô hình tăng trưởng, phát triển kinh tế số, kinh tế tri thức và hội nhập quốc tế. Việc luật hóa khái niệm “đổi mới sáng tạo” cũng đồng thời là cơ sở để thiết lập các cơ chế ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo (startup), các trung tâm nghiên cứu, tổ chức khoa học – công nghệ và nhà đầu tư đổi mới.
2. Chính sách tài chính thử nghiệm có kiểm soát cho dịch vụ tài chính ứng dụng công nghệ (FinTech) và đổi mới sáng tạo tại Trung tâm tài chính quốc tế được quy định thực hiện như thế nào?
Căn cứ theo Điều 24 Nghị quyết số 222/2025/QH15 ngày 27/6/2025 của Quốc hội về Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam quy định như sau:
“Điều 24. Chính sách tài chính thử nghiệm có kiểm soát cho dịch vụ tài chính ứng dụng công nghệ (FinTech) và đổi mới sáng tạo
1. Cơ quan điều hành quy định về chính sách tài chính thử nghiệm có kiểm soát và thực hiện dưới hình thức cho phép có thời hạn đối với các công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh mà pháp luật chưa có quy định.
2. Tổ chức, doanh nghiệp thực hiện thử nghiệm có kiểm soát được phép không áp dụng một số quy định của pháp luật về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật đối với công nghệ, sản phẩm, dịch vụ; về điều kiện kinh doanh, trình tự, thủ tục cấp phép, bảo đảm điều kiện kinh doanh và các quy định khác không phù hợp với đặc điểm, tính năng mới của công nghệ, sản phẩm, dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh được đề xuất thử nghiệm.
3. Tổ chức, cá nhân tham gia thử nghiệm có kiểm soát, cơ quan quản lý và người giám sát thử nghiệm có kiểm soát được miễn trừ trách nhiệm hành chính, kỷ luật và dân sự đối với Nhà nước nếu gây thiệt hại cho Nhà nước trong quá trình thử nghiệm do nguyên nhân khách quan nếu tuân thủ đúng quy trình thử nghiệm. Trường hợp gây thiệt hại cho tổ chức, cá nhân khác, bên thử nghiệm phải bồi thường theo quy định của pháp luật; được xem xét hỗ trợ một phần chi phí bồi thường từ ngân sách của Thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Đà Nẵng tùy mức độ thiệt hại và khả năng ngân sách.
4. Doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo trong lĩnh vực FinTech hoạt động tại Trung tâm tài chính quốc tế được hưởng các cơ chế ưu đãi như tại Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia hoặc ưu đãi cao hơn theo quy định của Chính phủ.
5. Doanh nghiệp FinTech được xem xét hỗ trợ kinh phí không hoàn lại từ ngân sách địa phương tuỳ thuộc điều kiện của ngân sách từng địa phương để phát triển dự án thử nghiệm có kiểm soát cho FinTech và đổi mới sáng tạo.”
Quy định trên đã thiết lập một cơ chế pháp lý tiên phong và đặc thù về chính sách tài chính thử nghiệm có kiểm soát dành riêng cho dịch vụ tài chính ứng dụng công nghệ (FinTech) và hoạt động đổi mới sáng tạo tại Trung tâm tài chính quốc tế. Đây không chỉ là một giải pháp thể chế mang tính đột phá, mà còn là công cụ chiến lược giúp Việt Nam thích ứng với xu thế phát triển nhanh chóng của công nghệ tài chính toàn cầu, đồng thời bảo đảm hiệu quả quản lý và kiểm soát rủi ro.
Trước hết, việc cho phép triển khai thử nghiệm trong phạm vi có kiểm soát, có thời hạn và có giám sát đặc biệt, đối với các sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh chưa có quy định pháp luật, cho thấy cách tiếp cận "mở nhưng kiểm soát", dung hòa được yêu cầu thúc đẩy đổi mới với trách nhiệm bảo vệ lợi ích công cộng. Đây là yếu tố then chốt giúp Trung tâm tài chính quốc tế trở thành hệ sinh thái thử nghiệm công nghệ tài chính hàng đầu, mang tính thử nghiệm nhưng an toàn.
Tiếp theo, cơ chế không áp dụng một số quy định pháp luật về tiêu chuẩn, điều kiện kinh doanh, thủ tục cấp phép,… đối với các mô hình thử nghiệm là biểu hiện rõ nét của tinh thần cắt giảm rào cản pháp lý để đổi mới nhưng có giới hạn trong phạm vi thử nghiệm các ứng dụng công nghệ.
Đáng chú ý, quy định về miễn trừ trách nhiệm hành chính, kỷ luật và dân sự đối với tổ chức, cá nhân tham gia thử nghiệm nếu tuân thủ đúng quy trình mà có sự việc xảy ra, thể hiện cách tiếp cận thực tế và nhân văn của Nhà nước, sẵn sàng chấp nhận rủi ro để đổi mới. Việc xem xét hỗ trợ bồi thường từ ngân sách địa phương trong một số trường hợp càng thể hiện rõ tính thể chế hỗ trợ và chia sẻ rủi ro công – tư trong môi trường thử nghiệm.
Bên cạnh đó, quy định về việc hưởng ưu đãi tương đương hoặc cao hơn Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia, cũng như hỗ trợ tài chính không hoàn lại từ ngân sách địa phương, cho thấy chính sách này không chỉ tạo hành lang pháp lý mà còn đi kèm hỗ trợ nguồn lực thực tế cho các doanh nghiệp FinTech phát triển mô hình, kiểm chứng sản phẩm và sớm thương mại hóa công nghệ.
Tóm lại, chính sách tài chính thử nghiệm có kiểm soát tại Trung tâm tài chính quốc tế không chỉ là một khuôn khổ pháp lý linh hoạt, mà còn là một công cụ chiến lược thúc đẩy đổi mới sáng tạo, phát triển kinh tế số, hỗ trợ doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Đây là một bước đi đúng hướng, phù hợp với chuẩn mực quản trị hiện đại, góp phần đưa Trung tâm tài chính quốc tế tại Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn cho giới công nghệ tài chính trong khu vực và trên thế giới.
Trân trọng./.
